معراج السعاده صفحه 358

ا تهین الفقیر علک ان ترکع یوما و الدهر قد رفعه (1)

یازدهم آنکه : بدانی که : هر حلیم و بردباری غالب و قاهر ، و در نظر اولی «البصائر» (2) عزیز و محترم می باشد . و هر غضبناک مضطرب الحالی پیوسته مغلوب ، و در دیده هابی وقع می گردد .

تیغ حلم از تیغ آهن تیزتر*** بل زصد لشکر ظفر انگیزتر

دوازدهم آنکه : تصور کنی که در وقت غضب ، صورت تو چه نوع قبیح و متغیر ، واعضای تو متحرک و مضطرب ، و کردارت از نظم طبیعی بیرون ، و گفتارت غیر مطابق قاعده و قانون می شود .

و از جمله معالجات غضب آن است که : آدمی در وقت هیجان ، به خدا پناه برداز شر شیطان ، و بگوید :

«اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» .

و اگر ایستاده باشد بنشیند ، واگر نشسته باشد بخوابد . و وضو گرفتن و غسل کردن با آب سرد از برای تسکین آتش غضب مفیدند . و اگر غضب بر کسی باشد که قرابت رحم با یکدیگر داشته باشند دست به بدن او گذارد غضب او ساکن می گردد چنانچه در اخبار وارد شده . (3)

فصل : حلم و کظم غیظ

بدان که : ضد غضب«حلم» است ، که عبارت است از : اطمینان نفس ، به حیثی که : قوه غضب به آسانی او را حرکت ندهد . و مکاره روزگار او را به زودی مضطرب نگرداند .

و «کظم غیظ» ، که عبارت است از : فرو بردن خشم ، و خود را در حالت غضب نگاهداشتن ، اگر چه حلم نیست و لیکن آن نیز

1- 43. و بیچاره ای را خوار مکن ، شاید روزی از مقامت تنزل کنی و بیچاره شوی و روزگار ، آن بیچاره را بلندکرده و به مرتبه بالا برساند .
2- 44. صاحبان بینش و فهم .
3- 45. رک : کافی ، ج 2 ، ص 302 ، ح 2