معراج السعاده صفحه 363

نیز شروع کرد به تلافی آن . حضرت برخاستندو فرمودند که : فرشته از جانب تو جواب می داد و چون خود به سخن آمدی فرشته رفت و شیطان آمد ، و در مجلسی که شیطان در آن است من نمی نشینم» . (1)

پس بر مرد دیندار لازم است که هر گاه از کسی نسبت به او ظلمی صادر شود درگفتار یا کردار ، اگر از شریعت مقدسه جزائی و انتقامی به جهت آن مقرر است به آن اکتفا کند و از آن تعدی نکند ، اگر چه بهتر آن است که از آن نیز چشم بپوشد و از آن شخص عفو کند . و اگر در شرع ، جزاء معینی به جهت آن نرسیده است پا از دایره شرع بیرون ننهد . و اگر سخنی بگوید ، سخنی باشد که حرام نباشد ، مثل اینکه : در مقابل کسی که او را مذمت کند یا دشنام دهد و مانند آن از چیزهائی که در شرع مکافاتی نداردهمین قدر گوید که : ای بی حیا ، و ای بد خلق ، و ای بی آبرو ، و ای بی شرم - اگر این صفات را داشته باشد - . یا بگوید خدا جزای تو را بدهد ، یا خدا از تو انتقام کشد ، یا تو کیستی که من جواب تو را گویم ، یا ای جاهل ، و ای احمق . و این دروغ نیست ، زیرا که هیچ کس از جهل و حمق خالی نیست .

همچنان که مروی است که : «مردم همه در شناختن ذات خدا احمق اند» . (2)

و بهتر این است که زبان به اینها نیز نگشاید و حواله آن را به