معراج السعاده صفحه 365

از انسانیت فی الجمله بهره ای هست از سکوت و مکافات نکردن بیشتر تنبیه و تادیب می شود ، و اثر الم و شرمساری و خجالت او بیشتر از انتقام توست . و اگر از انسانیت بی بهره و بی نصیب است تلافی تونیز چندان اثری در او نمی کند ، بلکه هر چه نسبت به او گوئی تفاوتی در حال او هم نمی رسد و تو باز از مقابله و برابری با او ضایع و بی وقع می گردی زیادتر از آنچه آن شخص با تو کرده .

بلی :

سگی پای صحرا نشینی گزید*** به خشمی که زهرش زدندان چکید

شب از درد بیچاره خوابش نبرد*** به خیل اندرش دختری بود خرد

پدر را جفا کرد و تندی نمود ***که آخر تو را نیز دندان نبود

پس از گریه مرد پراکنده روز*** بخندید کای دختر دلفروز

محال است اگر تیغ بر سر خورم*** که دندان به پای سگ اندر برم

و بعد از این تامل کند در فواید ضد انتقام که عفو کردن است - چنانکه بیاید - وچون مکرر چنین کند از برای او ملکه و عادت شود

فصل : عفو و بخشش و فضیلت آن

ضد انتقام کشیدن عفو و بخشش است ، و آیات و اخبار در مدح و حسن آن ازحد و حصر متجاوز است .

خداوند عالم می فرماید : «خذ العفو و امر بالعرف»

یعنی : «طریقه عفو و بخشش رانگهدار و امر به معروف کن» . (1)

و نیز فرموده است : «و لیعفوا و لیصفحوا»

یعنی : «باید عفو و گذشت نمایند» . (2)

و نیز فرموده است : «و ان تعفوا اقرب للتقوی»

یعنی