معراج السعاده صفحه 369

به ایشان عطا می فرماید» . (1)

و نیز از آن جناب مروی است که : «هر که را رفق و نرمی دادند خیر دنیا و آخرت رابه او دادند و هر که را از رفق محروم ساختند او را از خیر دنیا و آخرت محروم کردند» . (2)

و فرمودند که : «آیا می دانید که کیست که آتش جهنم بر او حرام است ؟ هر نرم آسان به دلها نزدیک» . (3)

امام کاظم علیه السلام فرمودند که : «نصف عیش و زندگانی آدمی رفق و نرمی است» . (4)

و به تجربه رسیده و مکرر ملاحظه شده اموری که با رفق و مدارا ساخته می شودهرگز با خشونت و درشتی به انجام نمی رسد . و هر پادشاهی که به لشکر و رعیت خودمهربان و نرم و هموار است امر مملکت او منتظم ، و سلطنت او دوام می نماید . و هرکدام درشتخوی و غلیظ القلب هستند امرش مختل می گردد و مردم از دور او پراکنده می شوند ، و به اندک وقتی ملک و دولتش بر باد می رود . و همچنین سایر طبقات مردم از علما و امرا و صاحبان مناصب و ارباب معاملات و صنایع .

آری :

به لطف و خلق توان کرد صید اهل نظر*** به بند و دام نگیرند مرغ دانا را

شرافت مدارا کردن با مردم

و مخفی نماند که : مدارا نیز نزدیک به رفق است . و مدارا عبارت از آن است که :

ناگواری که از کسی به تو رسد متحمل شوی و به روی خود نیاوری . و این از جمله صفاتی است که آدمی را در دنیا و آخرت به مراتب بلند و

1- 41. مجمع الزوائد ، ج 8 ، ص 19 .
2- 42. کنز العمال ، ج 3 ، ص 45 ، ح 5408 .
3- 43. محجه البیضاء ، ج 5 ، ص 323 . و با اندک تفاوتی در الترغیب و الترهیب ، ج 3 ، ص 418 ، ح 15 .
4- 44. کافی ، ج 2 ، ص 120 ، ح 11 .