معراج السعاده صفحه 378

است که : غیر از غصه وغم اثری نمی بخشد . ساغری است که : به جز زهر جانگزا به کام صاحب خود نریزد . وآتشی است که : به غیر از دود کدورت از آن بر نخیزد ، زیرا که عدو مسکین همیشه بااندوه و غصه قرین ، و پیوسته با رنج و محنت همنشین است . به سبب عداوت خاندانهای کهن بر باد ، و دودمان قدیم از بیخ و بنیاد بر افتاد . و بسا دولتهای بی پایان که به سبب عداوت به نکبت مبدل ، و بسا عزتها که بنیادش به تیشه عداوت سست و مختل گردیده .

بلکه آنچه از کتب و تواریخ و سیره ها و احوال مردمان ، مکرر معلوم شده آن است که :

هیچ دولتی به سر نیامد مگر به واسطه عداوت و دشمنی .

درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آردنهال دشمنی بر کن که رنج بی شمار آردو اکثر آن است که : مطلقا از کینه و عداوت ، ضرری به آنکه او را دشمن دارندنمی رسد . و بعد از آن ملاحظه عاقبت آن را در آخرت بنماید که آدمی را به عذاب الیم می رساند . و چون این امور را تامل کرد ، و متنبه گردید که : عاقل همیشه خود را در حالتی باقی نمی دارد که مضرات آن به او عاید ، و دشمن از آن منتفع گردد ، پس سعی نماید که با آن شخصی که عداوت و کینه دارد رفتار دوستانه و گفتار مشفقانه به عمل آورد . و بااو به مهربانی و شکفتگی ملاقات کند . و در قضای حوایج او سعی نماید