معراج السعاده صفحه 405

که نبود زان گزیر

و علم مانند بارانی است که از آسمان فرود می آید و در نهایت صافی وخوش گواری درختان و گیاهان از آن سیراب می گردند . پس اگر درختی که بار آن تلخ است از آن سیراب گردد تلخی میوه اش افزون می شود ، و اگر میوه اش شیرین است ازآن آشامید شیرین تر گردد . و همچنین علم ، چون به زمین دل فرو ریزد دل ناپاک خبیث را خبیث تر و تاریک تر می گرداند ، و صفا و روشنی دل پاک را زیاد می کند . و چون آدمی این را یافت می داند که عجب به علم ، از حمق و جهالت است .

و از ثمره علم آن است که : بداند هر که صاحب صفت عجب است خدا او را دشمن دارد . و در نزد خدا ذلت و پستی و حقارت و شکستگی محبوب است و بس .

در راه او شکسته دلی می خرند و بس بازار خود فروشی از آن سوی دیگر است و در احادیث قدسیه وارد است که خدا فرموده :

«تا خود را بی قدر می دانی تو را درنزد ما قدر و مرتبه ایست . و چون از برای خود قدری بدانی در پیش ما هیچ قدری نداری» . (1)

و دیگر فرموده که :

«خود را خرد و کوچک بشمارید تا من محل شما را بزرگ کنم . (2)

پس سزاوار عالم آن است که : خود را به نوعی بدارد که مولای او می طلبد . و بداندکه : امر بر عالم شدیدتر ، و حجت بر او محکم تر است . از جاهل می گذرند آنچه را که «عشر» (3) آن را از عالم نمی گذرند

1- 24. احیاء العلوم ، ج 3 ، ص 314 .
2- 25. احیاء العلوم ، ج 3 ، ص 314 .
3- 26. یک دهم .