معراج السعاده صفحه 414

که سوارشده ای پس فضیلت از برای مرکب تو است . و از برای تو چیزی نیست که به آن عجب و افتخار کنی . (1)

و از این جهت بود که صاحب مکارم اخلاق ، و سید اهل آفاق فرمود که :

«حسب و نسب خود را نزد من نیاورید ، بلکه اعمال خود را از نزد من بیاورید» . (2)

دوم آنکه : تامل کند که اگر کسی به نسب فخر کند ، چرا نسب حقیقی خود رافراموش می کند ؟ پدر نزدیکترش نطفه خبیث است ، و جد اعلایش خاک ذلیل ، و خدااصل و نسب هر کسی را بیان فرموده که :

«و بدا خلق الانسان من طین ثم جعل نسله من سلاله من ماء مهین» (3)

خلاصه معنی آنکه : خدا آدم را از گل آفریده ، و نسل او را از نطفه ای از آب پست گردانیده .

و کسی که جد او پایمال هر ذلیل و پست ، و پدر او نجس کننده هر چیزی که هست باشد چه رتبه و منزلتی از برای خود او است .

سوم آنکه : نظر به گذشتگان کند که به آنها عجب و افتخار می کند ، اگر از نیکان وصاحبان مکارم اخلاق و بزرگی و شرافت واقعی بودند ، شکی نیست که شیوه ایشان ذلت و شکسته نفسی بوده . پس اگر این صفت ایشان پسندیده است چرا خود از آن خالی است و به ایشان اقتدا نمی کند ؟ و اگر این صفت ، پسندیده نیست پس چه افتخاری به ایشان می کند ؟ بلکه همین عجب طعن بر ایشان است . و اگر از نیکان و

1- 48. جامع السعادات ، ج 1 ، ص 337
2- 49. تفسیر البرهان ، ج 3 ، ص 120 .
3- 50. سجده ، (سوره 32) ، آیه 7 و 8 .