معراج السعاده صفحه 42

به السبیل» . (1)

یعنی :

«زنده کرد دل خود را و میرانید نفس خود را ، تا آنکه ناهمواری و درشتی او لطیف و هموار شد . و درخشید از برای او نوری درخشنده . پس ظاهر و هویدا کرد از برای او راه حق را ، وبرد او را در راه ، تا رسانید او را به مطلوب» .

ولیکن ، مادامی که صفحه دل از نقوش اخلاق ذمیمه پاک نگردد ، این قسم علم ومعرفت در آن مرتسم نشود ، زیرا که علوم و معارف ، عبادت باطنی است ، همچنان که نماز ، طاعت ظاهر است . و همچنان که تا ظاهر از جمیع نجاسات ظاهر ، پاک نباشد نمازصحیح متحقق نمی شود ، همچنین تا از باطن ، جمیع نجاسات باطنیه را که صفات خبیثه است زایل نکنی ، نور علم صحیح مبرا از شوائب شبهات بر آن نمی تابد . و چگونه می تواند شد که دل ناپاک ، منزل علوم حقه شود ، و حال اینکه افاضه علوم بر دلها ازعالم «لوح محفوظ» (2) به وساطت ملائکه مقدسه است که وسائط فیض الهی هستند .

علم بدون تزکیه ، علم نیست

و پیغمبر - صلی الله علیه و آله و سلم - فرمود :

«و لا تدخل الملائکه بیتا فیه کلب» .

یعنی :

«ملائکه داخل نمی شود بر خانه ای که در آن سگ باشد» . (3)

پس ، هرگاه خانه دل مملو از صفات رذیله که سگان درنده هستند باشد ، چگونه . ملائکه که حمله علوم و معارف اند داخل می شوند ؟ و از اینجا معلوم می شود که کسانی که عمر خود را صرف تحصیل علم

1- 49. مدرک فوق ، ص 692 ، خطبه 210 .
2- 50. او همان لوحی است در نزد خداوند ، که از هر گونه تغییر و تبدیل و تحریفی محفوظ است ، و همه حقایق عالم و حوادث آینده و گذشته در آن درج است . در مقابل آن ، لوح «محو و اثبات» است که امورات نوشته در آن باتوجه به شرائط و موانع ، قابل تغییر است . ر ک : تفسیر نمونه ، ج 21 ، ص 9 و ج 10 ، ص 241 . و بحار الانوار ، ج 57 ، ص 375 . و حق الیقین علامه شبر ، ج 1 ، ص 78 . و اسفار ، ط قدیم ، ج 3 ، ص 62 .
3- 51. مسند احمد بن حنبل ، ج 4 ، ص 28 و من لا یحضره الفقیه ، ج 1 ، ص 159 ، رقم 744 .