معراج السعاده صفحه 430

مردم را حقیر شمارد» . (1)

و فرمود که :

«هیچ بنده ای نیست مگر اینکه او را حکمت و دانائی است . و ملکی است که نگاه می دارد آن حکمت را از برای او . پس اگر تکبر کرد می گوید : ذلیل شو ، که خدا ترا ذلیل گردانید ، پس او در پیش خود از همه کس بزرگ تر ، و در نظر مردم ازهمه کس کوچک تر می شود . و اگر تواضع و فروتنی نمود می گوید : بلند مرتبه شو که خداتو را بلند کرد ، پس او در دل خود از همه کس کوچک تر می شود و در چشم مردم ازهمه کس بلندتر می گردد» . (2)

فصل : اقسام تکبر و درجات متکبرین

بدان که تکبر به سه قسم است :

اول آنکه : تکبر بر خدا کند ، همچنان که نمرود و فرعون کردند . و این بدترین انواع تکبر ، بلکه اعظم افراد کفر است . و سبب این ، محض جهل و طغیان است . و به این قسم خدای - تعالی - اشاره فرموده که :

«ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین» (3)

یعنی : «به درستی که : کسانی که تکبر و گردن کشی از بندگی من می نمایند زودباشد که داخل جهنم شوند ، در حالتی که ذلیل و خوار باشند» .

دوم آنکه : بر پیغمبران خدا تکبر کند و خود را از آن بالاتر داند که انقیاد و اطاعت ایشان را کند ، مانند : ابو جهل و امثال اینها . و ایشان کسانی بودند که می گفتند :

«ا هؤلاء من الله علیهم من بیننا» (4)

یعنی : «آیا اینها را خدا منت گذارد و

1- 20. کافی ، ج 2 ، ص 311 ، ح 13 .
2- 21. بحار الانوار ، ج 73 ، ص 224 ، ح 16 .
3- 22. مؤمن ، (سوره 40) ، آیه 60 .
4- 23. انعام ، (سوره 6) ، آیه 53 .