معراج السعاده صفحه 432

روی خود را از ایشان بگرداند وعبوس کند . و چین بر جبهه افکند . و کسی که کوتاهی در تعظیم او کند بر او انکار نماید واظهار مفاخرت و مباهات کند . و در صدد غلبه بر ایشان در مسائل علمیه و افعال عملیه باشد .

و این درجه ، بدترین درجات است ، زیرا که : درخت کبر ، در دل صاحبش ریشه دوانیده و شاخ و برگ آن بلند شده و جمیع اعضا و جوارح او را فرو گرفته .

درجه دوم اینکه : در دل او کبر باشد و کردار متکبرین نیز از او صادر گردد و اما به زبان نیاورد .

و این درجه ، یک شاخه کمتر از درجه اول است .

درجه سوم اینکه : در دل ، خود را بالاتر داند اما در کردار و گفتار مطلقا اظهارننماید ، و نهایت سعی در تواضع و فروتنی کند . و چنین شخصی شاخ و برگ درخت کبررا قطع کرده است اما ریشه آن در دل او هست . پس اگر به این جهت بر خود غضبناک باشد و در صدد قلع و قمع ریشه آن نیز بوده باشد و سعی کند ، او به آسانی بتواند از آن خلاص گردد . و اگر احیانا بی اختیار میل به برتری کند ولیکن در مقام مجاهده بوده باشدگناهی بر او نیست و خدا توفیق نجات به او کرامت می فرماید .

فصل : طریقه معالجه تکبر

دانستی که : کبر از جمله مهلکات ، و مانع وصول به سعادات است . و باعث آن نیست مگر حمق و سفاهت و بی خردی و غفلت ، زیرا که : همه