معراج السعاده صفحه 45

سازد .

توجه به صحت جسم ، و غفلت از صحت و روح

چون معلوم شد که : قیاس بیماری و صحت نفس به مرض و سلامتی بدن ، محض جهل و خطاست ، پس عجب از طایفه ای که شب و روز اوقات خود را صرف محافظت صحت بدن فانی می کنند ، و صبح و شام در دفع امراض جسمانیه سعی تام به عمل می آورند ، و قول طبیب فاسقی ، بلکه کافری را گردن اطاعت نهاده و به شرب دواهای ناگوار ، و ارتکاب اعمال ناهنجار قیام می نمایند ، و سر از فرمان طبیب الهی در تحصیل حصول ملکات نفسانیه به تکرار اعمال سعادت دائمیه و حیات ابدیه می پیچند ، ومعالجه نفس را اندک و سهل می شمارند .

ترا یزدان همی گوید که در دنیا مخور باده***ترا ترسا همی گوید که در صفرا مخور حلوا

زبهر دین نه بگذاری حرام از گفته یزدان***ز بهر تن تو بگذاری حلال از گفته ترسا

و چون پرده غفلت برداشته شود ، و بیماری نفس خود را معاینه ببیند ، و دسترس به دوائی نداشته باشد فریاد

«یا حسرتی علی ما فرطت فی جنب الله» (1)

از نهاد ایشان برآید .

فصل هشتم : حصول ملکات نفسانیه به تکرار اعمال

بدان که : هر نفسی در مبادی آفرینش و اوان طفولیت ، از جمیع صفات و ملکات خالی است ، مانند صفحه ای که ساده از نقش و صورت باشد ، و حصول ملکات و تحقق صفات به واسطه تکرار اعمال و افعال مقتضیه آنها است . و هر عملی که یک مرتبه سر زداثری از آن در دل حاصل ، و در مرتبه دوم آن اثر بیشتر می شود ، تا بعد از تکرار عمل ، اثر مستحکم و ثابت می گردد و «ملکه راسخه» می شود