معراج السعاده صفحه 450

آن تواضع است . و نمی شناسد آنچه در حقیقت تواضع است مگر بندگان مقربی که به حدانیت خدا رسیده اند .

خدای - تعالی - می فرماید که : بندگان خدا کسانی اند که در روی زمین با تواضع راه می روند . و خداوند - عز و جل - بهترین خلق خود را به تواضع امر فرمود و گفت :

«و اخفض جناحک لمن اتبعک من المؤمنین» (1)

و تواضع مزرعه خشوع و خضوع وخشیت و حیاست . و شرف تام حقیقی سالم نمی ماند مگر از برای کسی که متواضع باشددر نزد خدا» . (2)

و حضرت امام حسن عسکری علیه السلام فرمود که : «هر که تواضع کند در دنیا ازبرای برادر مؤمن خود پس او در نزد خدا از جمله صدیقان است . و حقا که او از شیعیان علی بن ابی طالب است» . (3)

فایده : مذموم بودن ذلت و خواری

سابق بر این مذکور شد که : هر صفت فضیلتی وسط است و دو طرف افراط و تفریط آن مهلک و مذموم است . پس صفت تواضع حد وسط است و طرف افراط آن صفت کبر است - که مذکور شد - و طرف تفریط آن ذلت و پستی است .

پس همچنان که کبر مذموم است ، همچنین خوار و ذلیل کردن خود نیز مذموم ومهلک است ، زیرا که : از برای مؤمن جایز نیست که خود را ذلیل و پست کند . پس اگرعالمی مطاع ، کفشدوزی بر او وارد شود آن عالم از جای خود برخیزد و او را در مکان خود بنشاند و درس و تعلیم را به جهت حرمت او ترک کند و چون برخیزد تا در خانه در عقب

1- 57. شعراء ، (سوره 26) آیه 215 .
2- 58. بحار الانوار ، ج 75 ، ص 121 ، ح 12
3- 59. بحار الانوار ، ج 75 ، ص 117 ، ح 1 .