معراج السعاده صفحه 459

متاثر نمی گردد . و شکی نیست که منشا این صفت ، غلبه سبعیت است . و بسیاری از افعال ذمیمه ، چون : ظلم و ایذاء کردن و به فریاد مظلومان نرسیدن ودستگیری فقرا و محتاجان را نکردن ، از این صفت ناشی می شود . و ضد این صفت ، رقت قلب و رحیم دل بودن است ، و بر آن آثار حسنه و صفات قدسیه مترتب می گردد . و ازاین جهت اخبار بسیار در فضیلت آن وارد شده است . (1)

و از حضرت پیغمبر صلی الله علیه و آله مروی است که : «خدای - تعالی - فرمودکه : نیکی را از مهربانان از بندگان من بطلبید و در پناه ایشان زندگانی کنید ، به درستی که من رحمت خود را در ایشان قرار داده ام» . (2)

و اخبار و احادیث در مذمت قساوت قلب ، و مدح رقت آن بی شمار و مستغنی ازشرح و اظهار است . (3)

و علاج این صفت ، و ازاله قساوت ، و کسب رحمت ، در نهایت صعوبت است ، زیراکه : قساوت ، صفتی است راسخه در نفس ، که ترک آن به آسانی میسر نگردد . و کسی که به آن مبتلا باشد باید به تدریج خود را از اعمالی که نتیجه قساوت است نگاه دارد ومواظبت بر آنچه آثار رحیم دلی و رقت قلب است نماید تا نفس مستعد آن گردد ، که ازمبدا فیاض افاضه صفت رقت شده ، ضد آن را که قساوت است برطرف سازد .

مقام چهارم : آنچه متعلق است به قوه شهویه ازرذایل صفات وفضایل ملکات

آنچه متعلق است به قوه شهویه ازرذایل صفات وفضایل ملکات

و دانستی که حد اعتدال این قوه ، صفت عفت است ، که منشا جمیع صفات کمالیه متعلقه به این قوه است

1- 19. رک : بحار الانوار ، ج 73 ، ص 396- 409 . و کافی ، ج 2 ، ص 329 .
2- 20. اتحاف الساده المتقین ، ج 8 ، ص 172 .
3- 21. رک : بحار الانوار ، ج 70 ، ص 27 ، باب 44 . و مستدرک الوسائل ، ج 2 ، ص 341 ، باب 76 .