معراج السعاده صفحه 48

اخلاق از برای تهذیب نفس مقرر است ، معلوم می شود که شرف این علم از سایر علوم برتر ، و ثمر و فایده اش بیشتر است .

و چگونه چنین نباشد ، و حال آنکه شرافت هر علمی به شرافت موضوع آن است . وموضوع این علم ، نفس ناطقه انسانیه است ، که اشرف انواع کائنات و افضل طوایف ممکنات است ، و به واسطه این علم از حضیض مرتبه بهائم به اوج عالم ملائکه عروج می نماید .

بلی ، از برای بنی نوع انسان و عرضی است عریض ، اول آن فروتر از عالم چهارپایان ، و آخرش برتر از اقلیم فرشتگان .

در حق اولش فرموده :

«ان هم الا کالانعام بل هم اضل سبیلا»

یعنی :

«نیستند ایشان مگر مانند چهارپایان ، بلکه پست رتبه تر و گمراه ترند» . (1)

و به این جهت می گویند :

«یا لیتنی کنت ترابا»

یعنی :

«کاش که من خاک بودمی» . (2)

و در شان آخرش رسیده :

«لولاک لما خلقت الافلاک» .

یعنی :

«اگر مقصود تو نبودی آسمانها را خلق نکردمی» . (3)

ای نقد اصل و فرع ندانم چه گوهری ***کز آسمان تو برتر و از خاک کمتری

به این جهت است که سید رسل - صلی الله علیه و آله و سلم - فرموده :

«انی وزنت بامتی فرجحت بهم» .

یعنی :

«مرا با تمام امت موازنه نمودند من بر همه راجح آمدم» . (4)

و این ، خود ظاهر و روشن است که : این تفاوت و اختلاف در میان

1- 62. فرقان ، (سوره 25) ، آیه 44 .
2- 63. نبا ، (سوره 78) ، آیه 40 .
3- 64. بحار الانوار ، ج 57 ، ص 199 و ج 15 ، ص 28
4- 65. مسند احمد بن حنبل ، ج 2 ، ص 76 .