معراج السعاده صفحه 59

نمی شود و سایر لذات در جنب آنها قدر و مقداری نداردو ابتدای امر آدمی میل او به سایر لذات است ، و هر چند جنبه حیوانیت قوت می گیرداین لذات نیز قوی تر می گردد . و چندان که ضعف در قوه حیوانیت حاصل گردد این لذات نیز ضعیف تر می گردند . و در بدو امر لذات عقلیه از برای آدمی نیست ، زیرا که آنها حاصل نمی شوند مگر از برای نفوس مطهره از رذایل ، و «متحلیه» (1) به فضایل .

و بعد از آنکه آدمی به مرتبه درک لذات عقلیه رسید ، هر چند قوه عقلیه زیادمی شود و تسلط عقل بر سایر قوا زیاد می گردد ، لذات آن هم اتم می شود ، و همه روزه در قوت و شدت است ، و نقص و زوالی از برای آن نیست .

منحصر نبودن لذات در لذات جسم

و عجب از کسانی که چنان پندارند که : لذات منحصر است در لذات جسمیه ، وغایت کمال انسان را در رسیدن به لذت «اکل» و «شرب» و «نکاح» و «جماع» و امثال اینها می دانند ، و نهایت سعادت آن را در التذاذ به این لذات گمان می کنند .

اینان لذات نشاه (2) آخرت و منتهای مرتبه انسانیت را نمی دانند ، مگر در رسیدن به وصال غلمان و حور ، و خوردن انار و سیب و انگور ، و کباب و شراب . و المها وعقابهای آن عالم را منحصر می کنند در آتش سوزنده و عقرب گزنده ، و «گرز» (3) گران و «سرابیل قطران» . (4)

و از عبادات و طاعات و ترک دنیا و بیداری شبها نمی طلبند مگر رسیدن به آنها و نجات از اینها را . آیا اینان نمی دانند که چنین

1- 14. آراسته .
2- 15. هر یک از مراتب انتقالی اشیاء را «نشات» گویند ، چنانکه گویند «نشات برزخ» «نشات آخرت» «نشات هیولی» ، و . . . ر ک : فرهنگ معارف اسلامی ، ج 3 ، ص 2013 .
3- 16. عمود آهنین ، یکی از وسائلی است که معصیت کاران را با آن عذاب می کنند ، چنان که در حدیثی امام صادق علیه السلام فرموده : « . . . ضرباک علی راسک بمطرقه معهما تصیر منه رمادا» . یعنی « . . . با گرز (آهن کوب) بر سر تو می زنند و از اثر آن به خاکستر تبدیل می شوی» . بحار الانوار ، ج 6 ، ص 236 ، ح 53 .
4- 17. «سرابیل» جمع «سربال» است به معنای پیراهن و «قطران» ، جسمی است سیاه رنگ ، بدبو و قابل اشتغال در آیه قرآن آمده است : «سرابیلهم من قطران» . [ابراهیم ، (سوره 14) ، آیه 50] یعنی لباس مجرمان در جهنم ازنوعی ماده سیاهرنگ بدبوی قابل اشتعال می باشد که هم زشت و بدمنظر است و هم بدبو ، و هم خود قابل سوختن وشعله ور شدن . تفسیر نمونه ، ج 10 ، ص 388 .