معراج السعاده صفحه 623

.

پس سخی کسی است که : هر مصرفی را که ترک آن شرعا مذموم ، یا در نزد عقلا به حسب تعارف قبیح باشد مضایقه نکند و مال را به آن مصرف برساند ، که اگر یکی ازآنها را مضایقه داشته باشد بخیل خواهد بود . گو آنکه واجب شرعی را ترک کندبخیل تر باشد . و مصارفی که از شرع رسیده و در شریعت مقرر شده ، معین و مضبوط ، واما آنچه به حسب عادت و عرف لازم ، و ترک آن در نزد ارباب دولت عقل قبیح است نسبت به احوال و اشخاص و اوقات مختلف می شود ، زیرا که : می بینیم که بعضی رفتارهادر اخراجات از غنی و صاحب دولت ، قبیح است که از فقرا قبیح نیست . و آنچه درمضایقه کردن از خویش و قوم خود قبیح است ، در اجنبی ، آن قبح را ندارد . آنچه از بیگانگان می توان مضایقه کرد از همسایگان مضایقه آن قبیح است . همچنین تنگ گیری و مضایقه ای که در خرید و فروش ضرر ندارد در میهمانی نمی توان کرد . و مضایقه دربعضی چیزها تفاوت دارد با مضایقه کردن در پاره ای چیزهای دیگر . چنان که می بینیم که آب و نان و امثال آن با بعضی چیزهای دیگر مختلف است . و اهل و عیال و دوست و آشنا و خویش و قوم و همسایه و رفیق با دیگران تفاوت می کند .

و همچنین آنکه باید خرج کند مختلف می شود . پس غنی و فقیر و امیر و رعیت وعالم و جاهل و طفل و کامل ، یکسان نیستند .

و سخی ، آن است