معراج السعاده صفحه 658

و الذین فی اموالهم حق معلوم» . (1)

و «حق معلوم» ، غیر از زکوه است . و آن چیزی است که : آدمی قرار بدهد بر خود در مال خود ، و لازم است بر او که به قدر وسع و طاقت خود این قرار را بدهد . و آنچه را برخود قرار می دهد بدهد ، اگر خواهد هر روز ، و اگر خواهد هر جمعه ، و اگر خواهد هرماه» . (2)

و باید مداومت بر این گردد . و اخبار به این مضمون بسیار است . (3)

و نیز از آن حضرت مروی است که : «در زراعت ، دو حق است : یکی آنکه اگر ندهی از تو مؤاخذه می کنند . دوم آنکه در دادن آن ثواب است . اما حقی که مؤاخذه بر آن می شود ، زکوه است . و اما آنکه در دادن آن ثواب است ، آن است که : خدای - تعالی - می فرماید :

«و اتوا حقه یوم حصاده» . (4)

و حق زرع را روز درویدن به صاحبانش برسانید ، یعنی از آنچه می دروید دسته دسته بدهید تا از درو فارغ شوید» . (5)

و در حدیثی که خلاصه آن این است فرمود که : «در شب ، میوه مچینید ، و درومکنید ، و تخم مکارید ، و ناقه ها را ندوشید ، که اگر چنین کنید فقرا بی نصیب می مانند» . (6)

پنجم : قرض دادن

قرض دادن است . و آن نیز از ثمرات سخاوت و فضل است . و ثواب آن بی نهایت است .

حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرمود که : هر که قرض بدهد به مردی تازمانی که قدرت

1- 18. معارج ، (سوره 70) ، آیه 24
2- 19. وسائل الشیعه ، ج 6 ، ص 27 ، ح 2 .
3- 20. رک : وسائل الشیعه ، ج 6 ، باب 7 ، ص 27 .
4- 21. انعام ، (سوره 6) ، آیه 141 .
5- 22. وسائل الشیعه ، ج 6 ، ص 134 ، ح 2 .
6- 23. وسائل الشیعه ، ج 6 ، ص 136 ، ح 1 .