معراج السعاده صفحه 665

یافت نمی شود ! و آنچه می بینی همه دست عدوان آن را حرام کرده . و معاملات فاسده آن را فاسد نموده . هیچ درهمی نیست مگر آنکه پی درپی دستهای غاصبین به آن رسیده . و هیچ دیناری نیست مگر آنکه مکرر به کسی که از جمله قاهرین است در کیسه او داخل شده . بیشتر آب و زمینها مغصوب ، و اکثر «مواشی» (1) و حیوانات «منهوب» . (2)

پس چگونه قطع به حلیت قوتی حاصل می شود . هیهات ، هیهات ! تاجری را نمی یابی مگر آنکه معامله او با اهل ظلم و عدوان ، و صاحب عمل را نمی بینی مگر اینکه مال اومخلوط است به اموال حاکم و سلطان .

و بالجمله حلال در امثال این زمان مفقود ، و راه وصول به آن مسدود است . و این آفتی است که خانه دین از آن ویران ، و آتشی است که گلشن ایمان از آن سوزان است .

و این نه چنین است که مخصوص این عصر باشد ، بلکه ظاهر آن است که حال اکثراعصار چنین بوده .

و از این جهت است که حضرت امام جعفر صادق - صلوات الله و سلامه علیه - فرمودند که : «خوراک بنده مؤمن در دنیا ، خوراک ، مضطرین است» . (3)

و با وجود همه اینها ، باید طالب نجات مایوس نباشد از تحصیل حلال . و دست وشکم خود را به هر غذائی نیالاید .

فصل : اموال حلال و حرام و مشتبه و درجات آنها

اموال حلال و حرام و مشتبه و درجات آنها

بدان که اموال بر سه قسم است : حلال واضح . و حرام واضح . و مال مشتبه . و از برای هر یک از اینها درجات بسیار است ، زیرا

1- 40. چهارپایان ، از قبیل : گاو و گوسفند و شتر و . . . .
2- 41. غارت شده .
3- 42. کافی ، ج 5 ، ص 125 ، ح 6