معراج السعاده صفحه 666

که : مال حرام اگر چه همه آن خبیث است و لیکن بعضی از بعضی خبیث تر است . چنانکه حرمت مالی که کسی به معامله فاسده بگیرد باوجود تراضی از یکدیگر ، مثل حرمت مال یتیمی که به قهر و عدوان گرفته شود ، نیست .

و همچنین مال حلال ، اگر چه همه آن خوب است و پاک ، و لیکن بعضی از بعضی پاکتراست . و همه مال مشتبه ، مکروه است ، و لیکن کراهت بعضی از بعضی دیگر شدیدتراست . پس همچنان که طبیب می گوید : حلوا گرم است ، و لیکن بعضی در درجه اول گرم است ، و بعضی در درجه دوم ، و بعضی سوم ، و بعضی چهارم . همچنین است درجات حلال در صفا و پاکی .

و درجات شبهه در کراهت ، و اموال حرام ، از سه قسم بیرون نیست :

اول آنکه : ذات آن حرام است ، مثل سگ و خوک و خاک و امثال اینها .

دوم آنکه : به جهت صفتی که عارض آن شده حرام شده است ، چون طعامی که به زهر مخلوط شده باشد .

سوم آنکه : به جهت نقص و خللی که در گرفتن و دادن مال هم رسیده . و از برای این ، اقسام بسیار است ، مثل اموالی که گرفته می شود به ظلم و عدوان و غصب و دزدی و خیانت در امانت و مکر و حیله و تلبیس و رشوه و کم فروشی و ربا ، و غیر اینها ازآنچه در کتب فقه مذکور است . و در خصوص هر یک ذم شدید