معراج السعاده صفحه 708

خباثت نفس و غیر اینها .

فایده : دو قسم حسد مذموم و حرام

بدان که : - همچنان که اشاره به آن شد - حسد ، یا آدمی را بر آن می دارد که اظهار آن را کند در حق محسود ، و افعال و اقوال ناپسند اظهار سازد . و زبان به غیبت و بدگوئی اوگشاید . و تکبر و برتری بر او نماید ، به نحوی که حسد او ظاهر شود . یا خود را از اظهارآن نگاه دارد . و از آثار و افعالی که دلالت کند بر حسد اجتناب نماید ، اما در باطن زوال نعمت او را طالب ، و به مصیبت و الم او راغب است . و از این جهت هم مطلقا برخود خشمناک نیست .

و شکی نیست که : این هر دو قسم ، حرام و مذموم ، و صاحب آن در شرع و عقل «معاتب» (1) و ملوم است . و نفس شخص ، در هر دو صورت بیمار ، و به ظلمت و کدورت گرفتار است .

بلی در قسم اول ، علاوه بر ابتلای او به مرض حسد ، معاصی دیگر نیز از او صادرمی گردد ، که مادامی که حلیت از محسود حاصل نکند از مظلمه و وبال آنها مستخلص نمی شود .

و اما در قسم دوم ، از این نوع مظلمه خالی است . و علاوه بر اینکه : آثار حسد از اوبه ظهور نمی رسد ، بر خود نیز خشمناک باشد و اتصاف خود را به این صفت مکروه داشته باشد . و اگر گاهی اثر حسد از او بر سبیل سهو ، بی اختیار ظاهر شود ، در مقام عتاب خود برآید . در