معراج السعاده صفحه 718

گفتاری که باعث اذیت غیر باشد . و این ، ظلم به معنی اخص است .

و بیشتر آنچه در آیات و اخبار ، و عرف مردم ذکر می شود این معنی مراد است . وباعث این ظلم ، اگر عداوت و کینه باشد از نتایج قوه غضبیه خواهد بود . و اگر موجب آن ، حرص و طمع در مال باشد از جمله رذایل قوه شهویه محسوب خواهد شد .

به هر حال ، به اجماع جمیع طوایف عالم ، و به اتفاق همه اصناف بنی آدم ، ظلم ازهمه معاصی اعظم ، و عذاب آن اشد ، و ندامت آن بیشتر ، و وبال آن بالاتر است . درمواضع متکثره در قرآن بر ظالمین لعن شدید وارد ، و در اخبار متواتره ذم عظیم وتهدید بر آن ثابت است . و اگر هیچ تهدیدی بر آن نباشد ، همین آیه مبارکه از برای طایفه ظالمین کافی است که پروردگار جبار می فرماید :

«و لا تحسبن الله غافلا عما یعمل الظالمون انما یؤخرهم لیوم تشخص فیه الابصار مهطعین مقنعی رؤسهم لا یرتد الیهم طرفهم و افتدتهم هواء»

خلاصه معنی آن که : «گمان مکن که پروردگار ، غافل است از کرده ظالمان وستمکاران ! نه چنین است ، و این مهلتی که به ایشان داده به جهت آن است که : عذاب وسزای عمل ایشان را به روزی اندازد که در آن چشمها به کاسه سر می جهد . و همه مردمان در آن روز شتابان خواهند بود . یعنی از حیرانی و سرگردانی آرام و سکون نخواهند داشت و به هر طرف خواهند دوید . و