معراج السعاده صفحه 75

است از برای نوع یا شخص . و وسطی که در علم اخلاق معتبر است و امر به استقامت و ثبات بر آن شده آن وسط اضافی است ، زیرا که یافتن وسط حقیقی و رسیدن به آن متعذر ، و استقامت و ثبات بر آن غیر میسراست . و چون معتبر ، وسط اضافی است و اختلاف آن ممکن است ، به این جهت است که : اوصاف حمیده گاه به اختلاف اشخاص و احوال و اوقات مختلف می شود . پس بساباشد مرتبه ای از مراتب وسط اضافی فضیلت باشد به نظر شخصی یا حالی و وقتی ، ورذیله باشد نسبت به غیر آن .

فصل هفتم : مقابل هم بودن اوصاف رذیله و صفات فاضله

از آنچه گفتیم معلوم شد که : در برابر هر صفت نیکی ، اخلاق رذیله غیر متناهیه ای ازدو طرف افراط و تفریط است و لیکن هر یک را اسم معین و نام علیحده ای نیست ، بلکه شمردن جمیع ممکن نیست ، و شمارش تعداد جمیع در شان علم اخلاق نیست ، بلکه وظیفه آن بیان قاعده کلیه آن است که جمیع در تحت آن مندرج باشند .

و قاعده کلیه ، آن است که : دانستی که اوصاف حمیده ، حکم وسط را دارند ، وانحراف از آنها به طرف افراط یا تفریط - هر یک که باشد - مذموم است ، و از اخلاق رذیله است .

پس در مقابل هر جنسی از صفات فاضله ، دو جنس از اوصاف رذیله متحقق خواهد بود . و چون دانستی که اجناس و سر فضایل چهارند ، پس اجناس رذایل هشت خواهند بود . - و رذیله ضد حکمت است - .

یکی «جربزه» ،