معراج السعاده صفحه 77

عدالت عبارت است از : اطاعت قوه عملیه از برای قوه عاقله و ضبط عقل عملی جمیع قوی را در تحت فرمان عقل نظری ، این از برای عدالت یک طرف خواهدبود که ظلم و جور باشد ، و جمیع صفات رذیله ذمیمه داخل در آن خواهد بود ، ومخصوص نخواهد بود به تصرف در اموال و حقوق مردم بدون جهت شرعیه ، زیرا که عدالت به این معنی جامع جمیع صفات کمالیه است . پس ظلمی که مقابل و ضد آن است شامل جمیع اوصاف نقص خواهد بود .

و مخفی نماند که : آنچه که مذکور شد از اخلاق ذمیمه ، اجناس دو طرف افراط وتفریط فضایل اربع اند ، و همچنانکه از برای فضایل مذکوره انواعی بسیار است که مندرج در تحت آنها هستند ، همچنین از برای هر یک از رذایل نیز انواع بی شماری است که مندرج در آن و ناشی از آن است . همچنانکه از جربزه حاصل می شود : مکر و حیله . واز بلاهت : حمق و جهل مرکب . و از تهور می رسد : تکبر و لاف و گردن کشی و عجب .

و از جبن : سوء ظن و جزع و دنائت . و از شره متولد می شود : حرص و بی شرمی و بخل واسراف و ریا و حسد . و از خمود ناشی می شود : قطع نسل و امثال آن . و علمای اخلاق ، بسیاری از آنها را شرح داده و بیان نموده اند ، و ما نیز آنها را در این کتاب بیان می کنیم .

و دانستی که : بعضی از آنها متعلق است به قوه عاقله ، و برخی به غضبیه