معراج السعاده صفحه 78

، و طایفه ای به شهویه ، و بعضی به دو یا به سه قوه . پس ما آنها را در چهار مقام بیان می کنیم . و بدان که والد ماجد حقیر - طاب ثراه - ابتدا بر سبیل اجمال ، جمیع اخلاق را از فضایل ورذائل بیان فرموده اند ، و بعد از آن در مقامات اربع ، تفصیل آنها و معانی و معالجات وسایر متعلقات آنها را بیان کرده اند ، (1) و چون فایده ای چندان بر ذکر اجمال مترتب نیست ، ما در این کتاب متعرض آن نشدیم .

فصل هشتم : مشتبه شدن صفات رذیله به صفات حسنه

از اموری که دانستن آن قبل از شروع در تفصیل اخلاق و معالجات آنها لازم است ، آن است که بدانی که بسیار اتفاق می افتد که از بعضی مردمان صفات و افعالی چند به ظهور می آید که در ظاهر نیک است و صاحب آنها از ارباب اخلاق حسنه متصور می شود و حال آنکه چنین نیست .

پس باید فرق میان فضایل صفات و آنچه شبیه به آنهاست و حقیقتا از فضایل نیست دانسته شود ، تا بر غافل مشتبه نشود و بر گمراهی نیفتد . و هر کسی عیوب نفس خود را بشناسد تا طالب فریب نخورد ، و خود را صاحب اخلاق جمیله نشمرد ، و ازتحصیل معالی (2) اخلاق باز نماند .

پس می گوئیم که : دانستی که صفت «حکمت» عبارت است از علم به حقایق موجودات به نحوی که هستند ، و لازم این ، علم الیقین و اطمینان نفس و ثبات خاطرافتاده است . پس محض فرا گرفتن بعضی از مسائل به عنوان تقلید و بیان تقریر آنها بروجه لایق ، بدون وثوق و اطمینان نفس ، حکمت نیست ،