معراج السعاده صفحه 79

و صاحب آن را حکیم نمی نامند ، زیرا که حقیقت حکمت ، منفک نمی شود از اعتقاد جازم و تصدیق قطعی . ویقین چنین شخصی مانند طفلی است که خود را شبیه به مردان کند ، و سخنان ایشان را گوید . یا مثل حیوانی است که بعضی سخنان آدمی را آموخته باشد و حکایت کند ، یابعضی افعال انسان را تعلیم گرفته باشد و به جا آورد .

و اما «عفت» : شناختی که آن عبارت است از اینکه : قوه شهویه در فرمان و اطاعت عقل ، و همه تصرفات آن موافق و مطابق امر و نهی قوه عاقله بوده باشد ، و آنچه متضمن مصلحت معاش و معاد باشد بر آن اقدام نماید ، و هر چه موجب مفسده باشد ازآن دوری کند و کناره جوید ، و هرگز مقتضای صوابدید عقل را مخالفت نکند . و باعث بر این ، فرمانبرداری و اطاعت هم نباشد ، مگر کمال نفس و بزرگی ذات او ، یا تحصیل سعادت دنیا و آخرت . و غرض او فریب مردم یا محافظت آبروی خود نباشد ، و ترس «شحنه» و سلطان او را بر این نداشته باشد .

و بسیاری از کسان اند که ترک دنیا را هم به جهت دنیا نموده اند ، و ترک بعضی لذات دنیویه را نموده اند و مطلب ایشان رسیدن به لذات بالاتر است . پس چنین اشخاص ، صاحب فضیلت عفت نیستند . و همچنین اند آن کسانی که از راه اضطرار والجاء ، یا به سبب بی آلتی ، و بی قوتی ، یا به جهت اینکه از بسیاری از آنها متنفر شده اند ، یابه جهت تشویش حدوث بعضی مرضها