معراج السعاده صفحه 873

شرعیه مترتب شود واجب می شود . و باید از حد ضرورت و احتیاج ، تجاوز نکرد . و دروغ گفتن در تحصیل زیادتی مال و منصب و امثال اینها از چیزهائی که آدمی مضطر به آنها نیست حرام ، و مرتکب آن آثم و گناهکار است .

توریه کردن

و بدان که : در هر مقامی که دروغ گفتن حسب شرع رواست ، تا توانی در آن ، دروغ صریح مگوی ، بلکه توریه کن . یعنی : سخنی بگوی که ظاهر معنی آن راست باشد - اگر چه آنچه را شنونده از آن می فهمد دروغ بوده باشد - تا نفس عادت به دروغ نکند .

مثل اینکه : بعد از آنکه ظالمی از مکان کسی سؤال کند ، بگو : خدا بهتر می داند که کجاست . یا عالم الغیب خداست . یا بگو : سراغ او را در مسجد بکن ، اگر دانی که درمسجد نیست .

و اگر از گناهی که از تو صادر شده استفسار کنند ، بگو : خدا نخواسته باشد یا نخواسته است که من چنین عملی کنم . یا بگو : استغفر الله . یا پناه به خدا اگر چنین کاری کرده باشم .

یا اگر سخنی در حق کسی گفته باشی و خواهی به انکار ، رفع ملال او را کنی ، بگو :

احترام تو از آن بیشتر است که چنین شخصی سخنی در حق تو توان گفت . و امثال اینها .

و آنچه متعارف است که می گویند : صد مرتبه فلان سخن را به تو گفتم ، یا هزار مرتبه فلان عمل را از تو دیدم ، یا