معراج السعاده صفحه 88

آن قوه عقل و تمیز را ، پس در صناعت باید به این ترتیب تدبیر و تکمیل نمود :

ابتدا در تهذیب قوه شهویه سعی نموده و صفت عفت را که از فضایل این قوه است اکتساب نمود ، و بعد از آن به قوه غضبیه پرداخت و ملکه شجاعت را که از کمالات این قوه است تحصیل کرد ، و سپس در تکمیل قوه عاقله اجتهاد نمود ، و فضیلت حکمت را به دست آورد . چنانچه به این ترتیب آدمی در تحصیل اخلاق حسنه کوشد ، به سهولت و آسانی جام سعادت نوشد .

و ثمر این ترتیب ، تسهیل تهذیب اخلاق و آسانی آن است ، زیرا شکی نیست که :

قوه شهویه به انقیاد و اطاعت از قوه غضبیه نزدیکتر ، و گذشتن از قدر زائد از ضروریات غذا و شهوت ، از ترک جاه و برتری و ریاست و سروری و نیکی در مقابل بدی واغماض از انتقام دشمنان قوی بسی آسانتر است .

پس ، تسخیر قوه شهویه در ابتدا سهل است ، و بعد از تسخیر آن فی الجمله قوتی ازبرای عاقله حاصل می شود ، و ملکه تسخیر از برای او هم می رسد و اسباب قوه غضبیه اندکی کمتر می گردد ، و تسخیر آن نیز به سهولت میسر می شود ، و بعد از تسخیر این دوقوه ، تحصیل ملکه حکمت ، که از آن دو صعب تر است ، به آسانی ممکن می گردد . وکسی که این ترتیب را از دست بدهد اینطور نیست که تکمیل خود و تهذیب اخلاق ازبرای او ممکن نباشد ، و لیکن به دشواری و صعوبت حاصل می شود .