معراج السعاده صفحه 962

، چون اگر این قدر خضوع در عبادات را خوب می دانی ، و از برای مردمان ترک آن را نمی پسندی ، چگونه خود را در خلوت ترک می کنی ، و از برای خود ترک آن رامی پسندی ؟ و نیز ، از هر کسی عبادت بسیار ترک می شود ، و معاصی بی شمار سر می زند ، تو اصلابه فکر آنها نمی افتی ، و در صدد اصلاح ایشان بر نمی آیی ، چگونه شد که در این وقت به محض احتمال اینکه شاید مرا متابعت کنند ، این قدر بر ایشان مشفق و مهربان شدی ؟ ! و از این دقیق تر آنکه : چون به این تدلیس شیطان برخوردی ، آن لعین ، مکری لطیف تر سرکند ، و گوید : حال که به جهت اقتدای مردم به تو ، عبادت را در حضورایشان در نهایت خشوع به جا می آوری باید در خلوت نیز چنین نمایی ، تا حالت خلوت و حضور یکسان باشد ، و نیت تو مشوب نباشد . پس در خلوت نیز به تحسین عبادت پردازی . و اگر دیده بینا داشته باشی ، می بینی که این نیز از فریب شیطان لعین است . و درمجمع و خلوت ، هر دو قصد تو خالص نیست . و خواهی گفت :

دزد می آید نهان در مسکنم*** گویدم که پاسبانی می کنم

چون هنوز تو ملتفت خلقی ، و خضوع خلوتی تو ، به جهت خضوع مجمع است ، وخضوع مجمع ، نه به جهت قربت است . و هنگامی نیت تو خالص است که اصلا ملتفت به خلق نباشی ، و وجود و عدم جمیع مخلوقات در حال عبادت ، نزد تو یکسان باشد . وتفاوتی