حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 125

اصل کلی در اداره منزل

پوشیده نماند که اصل کلی در اداره منزل آن است که رعایت مصلحت عموم افراد منزل در نظر گرفته شود ، همانگونه که یک پزشک که بدن شخصی را معاینه می کند اگر متوجه اعتدال کامل اعضا و موجبات صحت و سلامتی بدن وصدور فعالیتهای گوناگون

آن گردید آن اعتدال و سلامت را حفظ می کند ولی اگر متوجه فقدان آنها گردید سعی در باز گرداندن آنها به بدن می نماید . و در معالجه بیماری یک عضو ناسالم در وهله اوّل ، رعایت حال دیگر اعضا و بویژه عضو مهم مجاور را می نماید و اگر بفهمد که وجود این عضو ناسالم موجب آسیب به عضو سالم دیگر می گردد بی درنگ به قطع آن اقدام می کند ، همینطور مدیر یک منزل نیز باید مصالح عموم اهل منزل را رعایت کرده و در وهله اوّل اعتدال لازم در ترکیب آن اجتماع کوچک را در نظر بگیرد ؛ یعنی اعتدال موجود منزل را حفظ و یا اعتدال از دست رفته را دوباره به آن باز گرداند و همانند یک پزشک در مورد تمامی افراد منزل رفتار بنماید ؛ زیرا تک تک افراد منزل به منزله تک تک اعضای بدن انسان هستند و همانطوری که هر عضوی گرچه دارای موقعیت و عمل و اعتدال ویژه ای است ولی برای صدور فعالیت باید همه اعضا دست به دست هم بدهند ، در منزل نیز گرچه هر فردی دارای طبع و اخلاق ویژه خود می باشد ولی برای ایجاد یک نظام مطلوب باید همه با یکدیگر تعاون و همکاری داشته باشند .

پس مدیر منزل از یک طرف بسان یک پزشک ماهر و از یک طرف مانند یک عضو ارزشمند باید بر طبیعت و ویژگی و عمل هر فردی از افراد منزل آگاه و مطلع و بر اعتدال به دست آمده مواظب و مراقب باشد تا همه را به کمال مقتضی نظام منزل برساند(76)

.

فصل دوّم : تدبیر اموال و ارزاق

تدبیر اموال و ارزاق

همانطور که در فصل اوّل گذشت ، انسان به ذخیره مواد غذایی نیازمند است و نگهداری برخی از آنها جز برای مدت کوتاهی میسّر نیست ولذا باید به اندازه ای جمع آوری کند که اگر مقداری از آنها در معرض تلف قرار گرفت ، بخشی از آنها باقی بماند . و چون معامله و داد و ستد در جامعه امری ضروری و اجتناب ناپذیر است به ((پول )) که حافظ عدالت و شریعت اصغر است ، نیاز پیدا می شود . و حفظ سرمایه نیز مشروط به سلامتی مزاج و صحت بنیه می باشد چرا که دگرگونی مزاج و ناسلامتی موجب از بین رفتن حاصل زحمات است .

و چون همه ((پول )) را به عنوان محور معاملات بپذیرند ، منفعت آن عمومی می شود و لذا حکمت الهی اقتضا نموده که امور طبیعی را در زندگی بشری خود از قوه به فعلیت رسانده ولی آنچه را که به صنعت تعلق دارد به فکر بشر واگذار بنماید . پس از ذکر این مقدمات ، باید متذکر شویم که از سه دیدگاه می توان ((مال )) را مورد توجه قرار داد :

1 - به اعتبار دخل و درآمد .