حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 174

عشق الهی و سخنی از هراکلیتوس

چون در انسان ، جوهری بسیط و خدایی موجود است که با طبیعتهای دیگر هیچ مشابهتی ندارد ، نوعی لذّت پدید می آورد که با دیگر لذّات شباهتی نداشته و موجب محبّتی می گردد که نتیجه آن لذتی فوق العاده و بی نهایت و شبیه به شیدایی می باشد که آن را ((عشق تام و محبّت الهی )) می نامند که برخی از متاءلهان ، مدعی چنین عشقی می باشند .

حکیم اوّل در این باره از هراکلیتوس (101) (ابرقلیطس ) نقل نموده که می گوید : اموری که با یکدیگر متفاوت هستند نمی توانند با یکدیگر هماهنگی و اتحاد تّام و تمام داشته باشند ولی برخی از امور هستند که کاملاً شبیه و متحّد با یکدیگر و مشتاق به همدیگرند .

در شرح این دو سطر چنین گفته اند که : بین جواهر بسیط به واسطه تشابه و اشتیاق ، ترکیب و اتحادی حقیقی به وجود می آید و تغایر از بین آنها رخت برمی بندد ؛ زیرا تغایر از لوازم امور مادّی است و مادیات نمی توانند چنین ترکیب و اتحادی داشته باشند

و اگر احیاناً بین آنها بخواهد ترکیب واقع شود فقط بین نهایات و سطوح آنها ملاقات و اتحاد حاصل می شود نه بین ذوات و حقایق آنها . و این ملاقات هرگز به درجه اتصال نرسیده و لذا از هم جدا می شوند .

ولی جوهری که در انسان به ودیعه گذارده شده چون از تیرگی طبیعت ، رها و پاک گردد و انواع شهوات و جاه طلبیها از آن رخت بربندند به شبیه خود مایل و شایق گشته و به چشم بصیرت به مطالعه عظمت خیر محض که منبع همه خیرات است مشغول گشته و انوار حضرت حق بر او تابان می گردد . پس او را لذتی دست دهد که شبیه به هیچ لذتی نیست و به اتحاد مذکور دست می یابد و استفاده یا عدم استفاده از بدن نیز برای او خیلی فرق نمی کند . البته بعد از مفارقت و ارتحال از عالم طبیعت ، شایستگی بیشتری برای رسیدن به آن مقام پیدا خواهد کرد ؛ زیرا صفای تام و تمام بعد از مفارقت کلّی از عالم طبیعت صورت می گیرد .

ویژگیهای محبّت اهل خیر به یکدیگر

ویژگیهای محبّت ((اهل خیر)) عبارتند از :

1 - هرگز کم نمی شود .

2 - بدگوئی سعایت کنندگان در آن اثر نمی گذارد .