حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 183

3- کسانی که با اکراه و اجبار آنها را به ادب دینی و فراگیری حکمت وادار می کنند . و معلوم است که بهترین گروه از اقسام سه گانه فوق همان دسته دوّم می باشند ؛ زیرا اقتضای سعادت از هنگام ولادت و مجبور بر پذیرش ادب شدن از امور خارجی است نه برخاسته از ذات طالب سعادت که کوشش برای تحصیل آن می کند ، در حالی که سعادت تام حقیقی متعلق به فرد کوشا در مسیر تحصیل عادت است و چنین کسی دارای عشقی خالص به خدای تعالی است و در مقابل او شقاوتمندی است که در مسیر هلاکت قرار دارد .

فصل سوّم : پیرامون جوامع بشری و شرح حالات آنها

پیرامون جوامع بشری و شرح حالات آنها

به دلیل اینکه هر مرکّبی دارای حکم و هیئت و ویژگی خاصی است که اجزاء با آن مرکّب در آن ویژگی اشتراک ندارند . اجتماع انسانی نیز به دلیل ترکیب آن از افراد ، دارای حکم و هیئت ویژگی خاصی است که متفاوت با ویژگی تک تک افراد آن جامعه است . و چون افعال ارادی انسانی خیر یا شر هستند اجتماعات انسانی نیز به دو نوع تقسیم می گردند :

1 - جامعه ای که علت پیدایش آنها((خیر)) است که آن را ((مدینه فاضله ))

می نامند .

2 - جوامعی که علت پیدایش آنها((شر)) است که آنها را((مدینه های غیر فاضله )) می خوانند .

((مدینه فاضله )) بیش از یک نوع نیست ؛ زیرا حق منزّه از تکثر و تعدد می باشد ولی مدینه های غیرفاضله بر سه قسم هستند .

1 - ((مدینه جاهله )) که عبارت از جامعه ای است که افراد آن از بهره گیری از قوه نطق (110) و فکر محروم هستند .

2 - ((مدینه فاسقه )) که افراد آن اجتماع از نیروی نطق محروم نیستند ولی نیروهای دیگر آن نیرو را استخدام کرده اند .