حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 222

و اگر مساوی است ، باید بکوشد که به مدارج کمال بالاتر ترقی کند .

و اگر پایین تر است ، باید بکوشد تا به موقعیّت دیگران دست یابد . و معاشرت با آنان نیز به جهت اختلاف مراتب ، متفاوت است .

امّا روش معاشرت با برتر از خود را در فصل پنجم بیان نمودیم و معاشرت با افراد همسان بر سه قسم است :

1 - معاشرت با دوستان .

2 - معاشرت با دشمنان .

3 - معاشرت با کسانی که نه دوست هستند و نه دشمن .

و ((دوستان )) نیز یا حقیقی هستند و یا غیر حقیقی و روش برخورد و معاشرت با دوستان حقیقی را در فصل ششم بیان کردیم . و اکنون روش برخورد با دوستان غیر حقیقی و برخورد با دشمنان و کسانی را که نه دوست هستند و نه دشمن بیان می کنیم .

روش برخورد با دوستان غیر حقیقی

معاشرت با ((دوستان غیر حقیقی )) که خود را شبیه به دوستان واقعی درآورده اند و از ریاکاری و چاپلوسی منزه نمی باشند ، باید با اخلاق نیکو و حتی الامکان با احسان و دلجویی و مدارا و صبر و برخوردهای ظاهری خوب باشد ،

ولی بایستی انسان اسرار و عیوب خود را از آنها مخفی بدارد و همچنین نباید سخنان خصوصی و مسائل شخصی و راههای درآمد و مقدار اموال خود را به آنها بگوید و در موردی که آنان کوتاهی نموده و رعایت حقوق او را نمی نمایند ، از مؤ اخذه و سرزنش خودداری کرده و درصدد مقابله به مثل برنیاید تا شاید حسن روابط و اصلاح آنها صورت بپذیرد و کم کم در ردیف دوستان واقعی قرار گیرند و حتی الامکان باید با آنها سازگار بود و از خویشان و بستگان آنان نیز دلجویی نمود و در رفع نیازها و اظهار شادمانی خواه قلبی و خواه ظاهری در برخوردها و هنگام ملاقات با آنها کوشید و در حال نیاز دست آنها را گرفت . و خلاصه تا حدّ ممکن با آنها کریمانه و با وفای به عهد و پیمان رفتار کرد و زمانی هم که به مقام و عزت بالاتری رسیدند ، بر میزان دوستی و رفت و آمد با آنها افزایش ندهد .