حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 223

روش برخورد با دشمنان

دشمنان انسان یا دور و یا نزدیک هستند و هر کدام یا علنی و آشکار و یا مخفی و پنهان می باشند ؛ مثلا کینه توزان در ردیف دشمنان آشکار ، ولی حسودان در ردیف دشمنان پنهان آدمی هستند . و از دشمن نزدیک باید بیشتر پرهیز نمود ؛ زیرا وی بر اسرار و عیوب انسان آگاه است و بایستی از خوردن و آشامیدن با آنان اجتناب کرد .

و اصل کلی در برخورد با دشمنان آن است که در صورت امکان بایستی با تحمل و سازش و محبت ، دشمنی را به

دوستی مبدّل ساخته و ریشه عداوت را از دل آنها برکنده ساخت که بهترین تدبیر است وگرنه با جوانمردی و سازش ظاهری رفتار کرد و این سیره را روز افزون نمود و از آشکار شدن دشمنی جلوگیری نمود ؛ زیرا دفع شرّ به خیر ، نیکو و دفع شر به شر ، ناپسند است . و نبایستی به کارهای سفیهانه آنان اعتنا کرد و باید به شدت از نزاع و جدال و درگیری احتراز نمود ؛ چراکه اظهار عداوت موجب زوال نعمت و نگونبختی و تشویش همیشگی و افسردگی دائمی و تضییع مال و مقام و دچار شدن به ستم و خونریزی و مفاسد فراوان دیگر است . و عمری که در اینگونه مفاسد صرف شود ضایع و تیره و تار و زیان در دین می شود .

عوامل دشمنی و راه رهایی از دشمنان

عداوت و دشمنی که به اختیار آدمی صورت می گیرد دارای پنج عامل است :

1 - نزاع در حکومت .

2 - نزاع در مقام .

3 - نزاع در اشیاء گرانبها .

4 - هتک حرمت یا ناموس .