حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 29

ای که این صورتهای سه گانه را حمل می کند در هر سه حال موجود است و گرنه نمی توان گفت که آب هوا شد و هوا آتش گردید و نمی توان گفت که این موجود موجود دیگر شد . و البته آن ماده حامل بالقوه فنای صورتهای دیگر است . با توجه به این مقدمه که مواد جسمانی قابل فنا نیستند مسلما جواهر مجردی که از هیولای اولی به مراتب برتر و شریفترند هرگز قبول فنا نمی کنند .

بدن ابزاری برای روح

اگر کسی در علم اخلاق بررسی و خوض بنماید درمی یابد که بدن به منزله ابزار و وسیله ای برای نفس است مانند ابزار و ادوات صنعتگران و پیشه وران و کسانی که می پندارند که بدن محلّ ومکان حلول نفس است سخت در اشتباهند ؛ زیرا نفس جسم و جسمانی نیست و حلول به جسمانیات تعلق دارد . پس مردن و فنای بدن همانند از دست رفتن ابزار و ادوات صنعتگران است که در کتب مربوطه با توضیح و استدلال و برهان ذکر گردیده است ، واللّه اعلم .

فصل سوّم : تعداد قوه های نفس انسانی و تمیز آنها از یکدیگر

نفس به اشتراک لغوی شامل سه معنای مختلف است که مربوط به این بحث می باشد :

1 - ((نفس نباتی )) که آثار آن در انواع حیوانات و انسانها و نباتات ظاهر می گردد .

2 - ((نفس حیوانی )) که فقط در افراد نوع حیوانی تصرّف دارد .

3 - ((نفس انسانی )) که فقط مخصوص انسانهاست که از دیگر حیوانات متمایز هستند .

و هرکدام از این نفوس سه گانه دارای چند قوه هستند که هر قوه منشاء عمل خاصی است .

امّا نفس نباتی دارای سه قوه است :