حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 41

و ((خیر نسبی )) آن است که در راه رسیدن به آن خیر مطلق مؤ ثر و وسیله مناسبی باشد .

((و سعادت )) نیز مانند خیر است ولی در مقام مقایسه با هر شخصی باید بررسی شود و آن عبارت از رسیدن به کمال با حرکت ارادی نفسانی است . پس سعادت هر انسانی غیر از سعادت انسانهای دیگر است ، در حالی که خیر در همه انسانها یکسان است .

برخی ، در مورد حیوانات نیز اطلاق لفظ سعادت نموده اند ولی در

اصل این اطلاق مجازی است ؛ زیرا رسیدن به کمال از سوی حیوانها برخاسته از روی فکر و اندیشه نیست بلکه ناشی از غریزه و طبیعت آنهاست پس سعادت حقیقی نیست .

و امّا دلیل اینکه گفتیم خیر در همه یکسان است این است که هر حرکتی و فعالیتی به منظور رسیدن به هدفی صورت می گیرد و عقلاً صحیح نیست که شخصی بدون هدف تلاش و فعالیتی بکند و هدف هر کاری باید منتهی به خیری گردد وگرنه بی حاصل و عبث خواهد بود و عقلاً قبیح و زشت می باشد . پس اگر آن هدف فی نفسه خیر باشد خیر مطلق است و اگر موجب رسیدن به خیر بالاتری باشد خیر نسبی نامیده می شود . و چون فکر و اندیشه همه عاقلان متوجه خیر مطلق است ، پس همه در آن مشترک و یکسان هستند و لذا ضروری است که آن را شناخته و همّت بر کسب آن بگمارند و از توجه به خیرات نسبی متفرقه احتراز کنند و اشتباها شرّ را به جای خیر نگیرند .

تقسیم خیر از دیدگاه ارسطو

ارسطو به نقل فَر فوریوس خیرات را اینگونه تقسیم نموده است . برخی از خیرات ((شریف )) و برخی ((ممدوح )) و برخی ((بالقوه )) و برخی ((مفید)) در راه رسیدن به خیر هستند .

امّا ((خیر شریف )) آن است که شرافت آن ذاتی است و به واسطه آن چیزهای دیگر نیز شرافت کسب می کنند که عبارتند از ((عقل و حکمت )) .

و امّا ((خیر ممدوح )) انواع فضایل و اقسام افعال نیکو و زیبا هستند .

و امّا ((خیر بالقوه )) استعداد این خیرات است