حکمت عملی ( تهذیب نفس ، اداره منزل و اجتماع از دیدگاه خواجه نصیرالدّین طوسی) صفحه 49

آنگاه ارسطو مطلبی را از قول عامه مردم نقل نموده و اشکال آن را خودش مطرح می نماید . می گوید : اگر کسی در اثنای بلیّه و گرفتاری از دنیا برود ، مردم او را سعادتمند نمی دانند و معیار سعادت از دیدگاه آنها عاقبت به خیری است ، ولی این سخن زشت و شنیع است ؛ زیرا اگر سیره کسی پسندیده باشد هرچه به او روی می آورد زیباترین عکس العمل و واکنش را از خود نشان خواهد داد ؛ مثلاً اگر گرفتاری پیش آید ، صبر و اگر ثروت باشد ، سخاوت و اگر فقر باشد ، تحمل از خود نشان می دهد و در همه حالات سعید و سعادتمند است .

سپس ادامه می دهد که : چون قوام سیره به صدور فعل است ، هیچ سعادتمندی به شقاوت مبتلا نمی شود

؛ زیرا هیچگاه مرتکب فعل ناپسندی نمی گردد و لذا همواره مورد رشک دیگران است گرچه مورد هجوم مصایبی چون ایّوب پیامبر علیه السّلام باشد . (اینجا سخن ارسطو به پایان رسید)

اقسام سیره ها و لذت سعادتمندان

و چون از سعادت و لذّت سیره حکمت نامی به میان آمد ، لازم است که اقسام سیره ها و لذّت سعادتمندان را شرح دهیم . سیره های مردم بر حسب بساطت بر سه دسته است چون اهداف کار آنان بر سه نوع است :

1 - ((سیره لذّت )) که هدف کارهای شهوی است .

2 - ((سیره کرامت )) که هدف کارهای نفس غضبی است .

3 ((سیره حکمت )) که هدف کارهای نفس عاقله است .

سیره حکمت ، اشرف و اتّم سیره هاست و شامل کرامت و لذّت نیز می گردد ، البته کرامت و لذت ذاتی نه عرضی ، برخلاف آن دوسیره ؛ زیرا آنچه که از یک حکیم صادر می شود از روی اراده و اختیار بوده و پسندیده و دائمی است . و چون لذّت به معنای ادراک مطلوب است ، پس لذّت عادل در عدالت و لذت حکیم در حکمت است . و چون مقصود انسان با فضیلت نیل به فضیلت است لذیذترین چیزها نزد او حصول فضایل می باشد . پس لذیذترین لذات ، ((سعادت )) است و چون از صاحبش رخت برنمی بندد ، ذاتی می باشد ، در حالی که لذّت شهوت به واسطه متوالی بودن علّت آن ، خود عین ناراحتی و درد است و همچنین لذت کرامت که همان بلندپروازی است .

و به نظر ارسطو ، هرچند که سعادت الهی اشرف سعادتهاست و سیره