اسرار نماز صفحه 106

می کنید از مرد صالحی از قوم خود.

2- دوام بقیام

پس آن تنبیهی است بر دوام راست داشتن دل ، بر یک حالت از حضور قلب . چنانچه فرموده پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله ): ان الله مقبل علی العبد ما لم یلتفت خداوند متعال روی توجه دارد به بنده خود، مادامی که او روی نگرداند از خدا.

و همچنان که واجب است نگاه داشتن چشم سر را از التفات به غیر جانب نماز، همچنین واجب است نگاه داشتن دل و باطن ، از التفات به غیر نماز. پس اگر ملتفت شوی به غیر جانب نماز، به خاطر بیاور مطلع بودن خدای تعالی را بر خود، و قباحت خوار داشتن و سستی کردن به مناجات او را با داشتن این غفلت ، تا آنکه برگردد دل به حالت هوشیاری و آگاهی و به خشوع آید باطن مناجات کننده ، چرا که لازم دارد خشوع ظاهری خشوع باطنی را.

و چنین فرمود پیغمبر ما (صلی الله علیه وآله ) چون شخصی را که در حالت نماز بازی می کرد با ریش خود: که اگر خاشع می بود دل او، هر آینه خاشع می بود جوارح و اعضای او.

پس به درستی که رعیت ، محکوم حکم حاکم است و از این جهت است که در دعا وارد شده است که خداوندا به صلاح بیاور حاکم و رعیت را. حاکم دل است و رعیت جوارح ، و همه این امور مقتضای طبیعت انسانی است که خضوع کند در پیش کسی که عظمت داشته باشد از ابنای دنیا یعنی : خشوع و حیاء و رعایت ادب نمودن در پیش بزرگان ، عکس

العمل طبیعی انسان است . پس چگونه است که در پیش پادشاه پادشاهان و جبار جباران ، خشوع و حیا نمی کنی این عدم خشوع از این است که یقین تو سست است و نفست فریفته شده است به امور ظاهره دنیا، و بی بهره است روحت از امور باطنه باقیه و کسی که نفسش آرمیدگی و تسکین داشته باشد در پیش بزرگی از خلق ، از روی خشوع و فروتنی پس چگونه بی ادب و مضطرب می باشد اعضاء و جوارح او در نزد خدای تعالی ، چه آنکه هریک اگر به طرفی ملتفت باشند، ناچار این از راه قصور معرفت است به جلال و عظمت الهی ، و از این جهت است که یقین ندارد به اینکه حق تعالی اطلاع دارد بر باطن و ما فی الضمیر او.

پس تدبر نما در قول الهی که فرموده است : الذی یریک حین تقوم و تقلبک فی الساجدین سوره شعراء آیه 218، و 219، او کسی است که می بیند تو را هنگامی که می ایستی و نیز می بیند انواع حرکات تو را در میان سجده کنندگان .

3- نیت

وظیفه نیت ، عزم نمودن است بر اجابت فرمان و امتثال امر او به انجام رسانیدن نمازی را که واجب گردانیده است خدا آن را، و نگاه داشتن نفس است از چیزهایی که ناقض و مفسد نماز است و خالص ساختن نیت است از برای رضای الهی ، به جهت امید ثواب و طلب قرب او و یک مرتبه عبادت آن است که اهل یقین آن را دارند که خدا را عبادت می کنند از