اسرار نماز صفحه 110

و اگر چنانچه عاجز باشی از مراقب احوال خود در تمام نماز، باری در تکبیره الاحرام مراقبت دل خود را بنما، تا آنکه شاید مسامحه کنند با تو در باقی افعال نماز و چون گفتی حنیفا مسلما حق گوی مسلمانم ؛ بخاطر بیاور که مسلمان آن است که سالم باشند مسلمانان از دست و زبان او، پس اگر همچنین نباشی هر آینه کاذب خواهی بود در این گفتار، پس جهد کن که عازم باشی بر این معنا در آینده احوالت و نادم باشی بر آنچه گذشته ، و چون بگوئی و ما انا من المشرکین نیستم من از طایفه مشرکان ؛ به خاطر خود بیاور شرک خفی را، بدرستی که خدای تعالی فرموده : فمن کان یرجو لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرک بعباده ربه احدا سوره کهف ، آیه 110 هر که امیدوار باشد ملاقات با پروردگار خود را، ناچار باید کار شایسته کند و شریک نیاورد در عبادت

خدای خود هیچکس را. و مشرک نامیده است خدای تعالی کسی را که عبادت پروردگار خود می کند و از طرفی حمد می کند مردمان را، و در عبادت خدا، دیگران را شریک قرار می دهد. به خود آی و در دلت در آور خجالت این را که وصف می کنی خودت را که نیستی از مشرکان ، با آنکه بری نیستی از شرک . پس بدرستی که اطلاق می کنند آن را بر قلیل و کثیر از شرک و هرگاه بگوئی محیای و مماتی لله رب العالمین زندگی و مردن من برای خدا که پروردگار جهانیان است ، می باشد. پس بدان که این حال بنده ای است که موجود بداند خود و زندگی خود را از برای مولای خود و کسی که صادر شود از او این سخن اگر چنانچه غضب و رضا و قیام و قعود و رغبت او در حیات ، و خوف او از ممات ، از برای امور دنیا باشد، این ذکر مناسب حال او نخواهد بود و در این گفتار دروغگو خواهد بود.

5- قرائت

وظیفه قرائت ، بسیار و زیاده از حد احصاء است و احاطه به آن نمی کند قوت بشری ، از جهت آنکه کلام خدای عزوجل مشتمل است بر اسالیب عجیبه و اوضاع غریبه و اسرار دقیقه و حکمتهای آنیقه ، و نیست مراد از قرائت ، مجرد حرکت لسان بلکه مراد تدبر در معانی آن و استفاده حکمتهای آن است و وقوف بر اسرار آن از روی رغبت و رهبت و امر و نهی و وعد و وعید و ذکر نعمتها و احوال انبیاء و

اوصیاء و عبرت گرفتن از عواقب جباران و عاقبت کار پرهیزکاران و غیر اینها از فوائد و منافع ظاهره و باطنه .

پس هرگاه گفتی : اعوذ بالله من الشیطان الرجیم پناه می برم به خدا از شر شیطان رانده شده ، دانسته باش که شیطان ، دشمن بزرگ تو است و متصرد صرف قلب تو است از خدا، از راه حسدی که با تو دارد، چون می بیند تو راز خدا می گوئی با خدا و سجده عبودیت می کنی پروردگار عالمیان را، وحال آنکه او به سبب ترک یک سجده ، ملعون ازل و ابد شد و بدان که معنای پناه بردن از شیطان به خدا، آن است که ترک کنی آن چیزهایی را که شیطان دوست می دارد و تبدیل می کنی ، آن امور را به چیزی چند که خداوند عالمیان دوست می دارد نه آنکه به مجرد قبول اعوذبالله بوده باشد مانند کسی که بگوید (در حالتی که دشمنی یا سبعی قصد او کرده باشد) پناه می برم از شر آن دشمن و سبع به این حصین حصین قلعه محکم که در برابر من است ، ولی عملا حرکت به طرف قلعه نکند و بر جای خود ایستاده باشد. به مجرد گفتن این قول ، نفعی به او نمی رسد و فایده ای به حال او ندارد، مگر آن که برساند خود را به آن حصن محکم و قلعه نزدیک خود پس همچنین هر که پیروی کند خواهشهای نفسانی را که خاطر خواه شیطان و مکروه رحمان است هر آینه ، مستغنی نمی گرداند او را گفتن اعوذ بالله بلکه

باید مقارن سازد قولش را با فعلش که آن تعویذ و پناه جوئی به حصن الهی می باشد از شر شیطان ، و حصن الهی کلمه طیبه لااله الاالله است زیرا که حق تعالی خبر داده است پیغمبر ما (صلی الله علیه وآله ) که لااله الاالله حصنی کلمه طیبه لااله الاالله و اعتقاد داشتن به آن ، قلعه امان من می باشد و متحصن به این حصن کسی است که به غیر از خدا معبودی نداشته باشد ولیکن کسی که فراگیرد هوای نفس خود را اله خود، پس او در میدان شیطان خواهد بود نه در حصن حصین الهی .

و از کیدهای باریک او، یکی آن است که مشغول می گرداند تو را در وقت نماز، به فکر آخرت و کارهای خیر، تا مانع شود تو را از فهمیدن آنچه می خوانی . پس بدان که هرچیزی که مشغول گرداند تو را از فهمیدن معنای قرائت آن وسوسه شیطان می باشد. چه آنکه مراد از قرائت تنها حرکت زبان نمی باشد، بلکه مقصود فهمیدن معنای آن است ، چنانچه قبلا گذشت .

و مردمان در قرائت به سه قسمند بعضی از ایشان آنهایند که حرکت می دهند زبانشان را و در دل خود تدبر و تفکر معانی آن را نمی کنند وآن گروه زیانکارانند و داخلند در توبیخ و تهدید الهی که فرموده است : افلا یتدبرون القران ام علی قلوب اقفالها سوره محمد (صلی الله علیه وآله ) آیه 24 آیا تدبر و تفکر نمی کنند ایشان در قرائت قرآن بلکه بر دلهای اینان قفلهایی می باشد و در حدیث حضرت رسول (صلی الله

علیه وآله ) است : ویل لمن لاکها بین لحیبه ثم لم یتدبرها وای بر کسی که برگرداند قرائت قرآن را میان دو فک خود و تدبر و تاءمل نکند در اطراف معنای آن .