اسرار نماز صفحه 120

و فرمود مولای متقیان حضرت علی (علیه السلام ): لوشئت لاوقرت سبعین بعیرا من تفسیر فاتحه الکتاب اگر بخواهیم پر از بار می کنم هفتاد شتر را از کتاب ، در تفسیر سوره حمد پس هر که نفهمد معانی قرآن را در تلاوت خود، یا در گوش کردن آن ، اگر چه در پست ترین مرتبه فهمیدن باشد، داخل خواهد بود در قول الله تعالی : اولئک الذین طبع الله علی قلوبهم وسمعهم و ابصارهم و اولئک هم الغافلون سوره نحل ، آیه 108 ایشانند کسانی که مهر زده است خدا بر دلهایشان و گوشهایشان و دیدگانشان ، در حقیقت آنان نا آگاهند.

4- خالی ساختن قلب از موانع

چهارم : خالی ساختن خود است از اسباب منع تفهم بدرستی که اکثر مردم را مانع است از فهمیدن اسرار قرآنی حجابهایی که گذارده شده بر دلهایشان ، چنانچه محجوب می گرداند ایشان را شیاطین از فهم عجایب قرآن ، و برخی به سبب تفکر در شواغل جسمانی ، همچنان که در نماز ذکر آن گذشت ، غافل می باشند. چنانچه رسول اکرم (صلی الله علیه وآله ) فرموده : لو لا ان الشیاطین یحومون علی قلوب بین آدم ، لنظروا الی الملکوت اگر نبود که شیاطین دور می زدند بر دلهای بنی آدم ، هر

آینه نظر می افکندند ایشان به جانب ملکوت بنی آدم ، هر آینه نظر می افکندند ایشان به جانب ملکوت آسمانها. (یعنی ، طوری می شدند که می توانستند ببینند ملکوت آسمانها را). و البته معانی قرآن و اسرار آن ، از جمله عجایب ملکوتیه است ، و از جمله حجب و موانع آن اشتغال آن اشتغال به تحقیق حروف و اخراج آنها است از مخارجش ، و لجاجت کردن در کلمات آن است ، بدون تفکر و تدبر و ملاحظه معنای آن . و بعضی گفته اند: این کار شیطان است که موکل است بر قراء، تا باز دارد ایشان را از فهم معنای کلام الهی .

پس پیوسته وامی دارد ایشان را به مکرر کردن حروف و کلمات ، و به خیال ایشان می اندازد که این حروف را از مخرج خود ادا نکردی ، پس می باشد همت این قاری مقصور و مصرف بر ادای مخارج حروف . پس چگونه منکشف می شود از برای او معانی قرآن . و این بزرگترین مضحکه شیطان است ، از برای کسی که مطیع تلبیس شیطان گردد

و بعضی دیگر آن است که مبتلا است از دنیا به خواهش نفسانی ، به طوری که مفتون است نفس او بر دنیا، پس بدرستی که این سبب قساوت و تیرگی او شود. و آن تیره گی مانع می شود که حق در دل او تجلی کند. و آن تیره گی مانع می شود که حق در دل او تجلی کند. و آن نیز از اعاظم حجابهای قلب است ، و به همین واسطه محجوب می گردند.

بسیاری از مردمان .

و هر چند شهوتهای نفس و خواهشهای دنیا، بیشتر بر روی هم می ریزد، تیرگی دل زیادتر می شود و بعد آدمی از اسرار الهی بیشتر می گردد. و از اینجا است که فرموده است رسول خدا (صلی الله علیه وآله ): الدنیا و الاخره ضرتان ، بقدر ما تقرب من احدیهما تبعد من الاخری دنیا و آخرت مانند دو هوو هستند که هر قدر نزدیکی بجوئی به خشنودی یکی ، از خشنودی دیگری محروم و دور خواهی بود.

5- مخصوص گردانیدن نفس

پنجم : مخصوص گردانیدن نفس خود است به هر خطابی که در قران است ، از امر و نهی و وعد وعید. و تقدیر کردن اینکه مقصود و مورد خطاب در آیات ، همه مسلمانهای روی زمین در هر زمان است که یکی از مسلمانها خودش می باشد و همه جا خطابات را راجع به نفس خود داند. و همچنین است چون بشنود قصه های اولین و انبیاء (علیه السلام ) را.