اسرار نماز صفحه 53

می بینی آنچه نفرستاده ای

باری طریق تکمیل انسان در دو جمله : التعظیم لامرالله و الشفقه علی خلق الله خلاصه شد که این دو مطلب به منزله دو پا است برای سالک راه خدا و دو بال است برای طائر الی الله که در قیامت با آن دو، از عقبه صراط به آسانی بگذرد. قسم اول : به خالق متعلق است و آن را حق الله گویند. مانند نماز و روزه و حج و جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و تلاوت قرآن کریم .

قسم دوم : متعلق به مخلوق خدا است و آن را حق الناس نامند. چون : خمس و زکوه و صدقه و تربیت ضعفا و ایتام و کمک به درماندگان و ستمدیدگان و افضل قسم نخستین نماز است که فرموده اند: الصلوه عمود الدین ، ان قبلت قبل ماسواها و ان ردت رد ماسواها نماز، به منزله ستون دین است اگر نماز مورد قبول پروردگار افتد، اعمال دیگر آدمی نیز، مقبول درگاه خواهد شد و اگر نماز، مردود گردد سایر اعمال و عبادات را نیز، وقعی و ارزشی نخواهد ماند.

نماز ستون دین

دین را به

چادری که در آن منزل می کنند و نماز را به تیرک وسط چادر، تشبیه کرده اند که اگر تیرک باشد، چادر برپا است اگر چه بعضی از بندهای چادر گسسته باشد و اگر تیرک خوابید و افتاد، چادر نیز خواهد خوابید، اگر چه ریسمانهایش در نهایت استحکام باشد، و دیگر نمی توان از آن منتفع شد.

قیام به ادای حقوق نماز، جز از ارباب قلوب متصور نشود، زیرا که حقیقت و روح و قلب نماز، راز و نیاز با حضرت احدیت و مناجات با رب الارباب و حضرت صمدیت است و رکوع و سجود و تشهد و تکبیر و تسلیم و اذکار، صورت ظاهری نماز است و به همین سبب است که فرمودند: از نماز آن مقدارش مقبول واقع می شود که نمازگزار در حین انجام و تکلم به آن قلبش متوجه معانی آن باشد.

محمد بن مکی بغدادی در کتاب تبصره العارفین از ائمه هدای سلام الله علیهم روایت کرده است که : ان الاعمال الجسدانیه اذا لم یعرف معناها، لا یقع لها فی الاخره اجر اعمال بدنی : مانند نماز و دعا، اگر معنی آن را نفهمد در آخرت ، اجری برای عامل آنها نخواهد بود و در حقیقت ، نمازی که زبان به آن متکلم بوده است و قلب به جای دیگری توجه داشته است ، نماز نیست .

آن نماز او نیز زد نیم جو

زانکه با اغیار دارد دل گرو