اسرار نماز صفحه 83

باری است و گاهی از ته دل به ساحت عزتش نالیدن و روی شکستگی و گاهی از ته دل به ساحت عزتش نالیدن و روی شکستگی و انکسار، در پیشگاه عظمتش بر خاک مالیدن است و گاهی تجدید عهد است به کلمه توحید و تقریر عقائد اسلام و گاهی تذکیر و یاد آوردن عقد قدیم است که از مردم گرفته شده و آیه الست بربکم بیان آن کرده و گاهی درود و تحیت است به مقربان درگاه خدا و پیشوایان راه هدای و هی غیر اینهاست از اموری که نمازگزاران حقیقی آنها را می دانند و حقیقت این مدعا را آنها می فهمند زیرا نماز، عبادتی است جامع به تمام اقسام مذکوره و نمازگزاران اقعی در نتیجه انس و ممارست به نماز، اهل فهم این قبیل مطالب شده اند.

از این مرتبه جامعیه که گفته شد، معلوم می شود که حقایق بسیار و دقائق و اسرار بی شمار، در نماز منظور شده است به طوری که می توان گفت : نماز یک معجون الهی و ترکیب سماوی است که برای جلوگیری از فحشاء و منکر و دفع و رفع آن ها دوائی شافی و کافی است چنانکه آیات و اخبار، به این مدعا ناطق و گویاست ، و اگر انسان بتواند نماز را چنانکه باید و شاید با آداب و شرائط مقرره آن بجا بیاورد، از قیدعلائق دنیوی رسته و به معراج ترقیات معنوی می رسد و به مقام قرب الهی و ادراک فیوضات نامتناهی نائل آید.

پس در این صورت نمازگزار هشیار و وظیفه شناش بیدار اگر بخواهد تکلیف خود را کما هو حقه انجام دهد،

باید روی دل را در نماز، به خدای تعالی متوجه سازد و لوح قلب خود را از نقش ما سوی الله بپردازد و مرغ فکرش را از قید علائق دو جهانی ، برهاند و در اوج فضای نشر و اسرار مطویه نماز بپراند و تا همت بر فهم دقائق مرعیه و عمل به آداب مقرره نماز نگمارد، قدم جسارت به حریم ادای این تکلیف بزرگ و انجام این وظیفه مهم ، نگذارد وگرنه ، نماز او جسدی خواهد بود بی روح ، و تنی بی روان ، و پیکری بی جان ، و درختی بی ثمر، و نهالی بی اثر و سعیی بی نتیجه کامل و عملی بدون نیل به مقصود اصلی .

بنابراین مقدمه ، ما در این رساله اندکی از اسرار نماز و منتخبی از آداب آن را، ذکر می کنیم و اکثر آنها در اخبار اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام ) سمت ورود، یافته است لکن پوشیده نماند که این اندک ، نمونه و سرمشقی است که نمازگزار دقیقه شناس و مؤ من خورده بین ، با رعایت آنها در خور استعداد خود از مدارج نازله فهم اسرار، به معارج عالیه آن ترقی می کند و به همان نسبت ، ابواب فیوضات نامتناهی و درهای تجلیات انوار الهی ، بر روی دلش باز می شود.

امور نامبرده اگرچه در تصانیف نصوص از آیات و اخبار و کلمات عالمان عامل و فاضلان کامل از اجلاء اخیار، بطور تفرق ذکر شده بود، لکن به حال اجتماع بدست نمی آمد، مگر در نزد عده ای از مردان خدا که اهل علاقه به آن اسرار و

طالب و راغب آن قبیل آثار هستند و من به وسیله جمع و تاءلیف این رساله و نظم و ترتیب مطالب آن ، در ثواب کسانی که از آن فائده برند و عمل کنند، شریک هستم زیرا من ایشان را به آن فوائد رهبری کرده ام الدال علی الخیر کفاعله و علاوه بر این رساله ، دو رساله دیگر را که پیش از این ، در باب نماز نوشته شده ، متتم می باشد و در واقع این رساله نسبت به آنها مصداق فعززنا بثالث قرار می گیرد و آن دو رساله : یکی الفیه است که مشتمل بر واجبات نماز است و دیگری نفلیه که در بیان مستحبات نماز است و چون این رساله ، در بیان اسرار قبیله نماز می باشد، آن را به نام التنبیهات العلیه علی وظائف الصلوه القلبیه نامیدم و ترتیب آن را مانند ترتیب رساله الفیه قرار دادم یعنی : بر یک مقدمه و سه فصل ویک خاتمه مبتنی کردم .

مقدمه : شامل سه مطلب

مطلب اول

در تحقیق معنی قلب ، و سزاوار است حاضر ساختن آن در اوقات عبادات و به سبب حضور قلب و عدم حضور آن ، تفاوت مهم می رسد در مراتب عبادت .