اسرار نماز صفحه 86

و باید با خود تفکر کنی که در خدمت چه پادشاهی عظیم الشاءن ایستاده ای ، اگر تو او را نمی بینی ، او تو را می بیند همچنان که در اخبار وارد است پس هرگاه دانستی این را و عمل کردی به این هر آینه بسته می شود بر روی دلت درهای وسوسه شیطانی و ایمن می گردی از شر آن ملعون و به کلی توجه قلب تو، به جناب اقدس الهی می گردد و خالی می شود از برای عبادت از سایر کارها و از حضرت رسول (صلی الله علیه وآله ) منقول است : ان العبد اذا اشتغل بالصلوه ، جائه الشیطان و قال له : اذکر کذا اذکر کذا، حتی یضل الرجل کم صلی هرگاه بنده ای مشغول به نماز می شود، شیطان نزد او می آید و می گوید: چنین بگو، چنان بگو. تا اینکه نمازگزار گمراه می گردد و نمی فهمد که چگونه نماز را بجا آورد و از اینجا معلوم می شود که مجرد تلفظ نمودن به ذکر الهی ، دافع وسوسه شیطان نمی شود بلکه لابد است از تعمیر قلب به تقوی و پاک گردانیدن آن از صفات ذمیمه که آنها اعوان و انصار ابلیس پر تلبیس

و از لشگریان آن ملعونند والا ذکر، اقوی محل از راه بدر کردن شیطان است و همچنین است غیر ذکر، از عبارتهای دیگر و ازا ین جهت تخصیص فرموده است تذکر و یاد الهی را به متقیان .

و تفکر نما در عبادت خود، خصوصا در بهترین اعمالت که آن نماز است که در میان نماز، چگونه غافل و ربوده می شود دل آدمی و به فکر دکان و بازار و خرید و فروش و جوراب مدعیان و جلب منافع و دفع مضار و غیر آنهاست تا آنکه می برد در اثنای نماز دل را در وادیهای دور و دراز از فضول دنیا که هرچه را فراموش کرده است در نماز به خاطرش می آید و ازدحام می نمایند شیاطین به خاطر، در حالت نماز و دور نمی شوند شیاطین از این کس ، به مجرد فعل صورت عبادت اگر چه آن نماز ادا می شود و به سبب این صورت عبادت ، چیزی که واجب است بر تو، بیرون می آئی از عهده تکلیف الهی .

بلکه انسان ناچار است در دفع شیطان با وجود گرفتاری در هنگام نماز و عبادت از اصول و قواعد دیگر و اصلاح باطن از رزائل که اعوان و سپاه شیاطین است والا زیاد نمی شود از این عبادت مگر ضرر چنانچه دوا پیش از تنقیه و دفع اخلاط فاسده و پرهیز نمودن از اشیاء مضره ، نفع نمی رساند به مریض همچنین تا انسان دفع صفات رذیله از خود ننماید متصف به فضائل نمیگردد و بعد از دفع مواد فاسده و موذیه دل قابلیت فیوضات و صلاحیت فیضان انوار الهی

را بهم می رساند و پیوسته خاطرش ترسان و هراسان می باشد از صدور تقصیر و اهمال در عبادات و حافظ اوقات صلوات می گردد و تزلزل و کدورتی که بر خاطرش به سبب خیالات فاسده و استکثار مال و جاه ، راه یابد، مبدل می گردد به اطمینان و آرام و آثار آن را به معاینه در خود می بیند.

چنانچه حق تعالی فرموده است : الابذکر الله تطمئن القلوب ، سوره مائده ، آیه 28 ذکر خدا، باعث اطمینان خاطر می گردد و این علامت را از استقامت احوال قلب ، شمرده اند حق سبحانه و تعالی موفق گرداند ما و شما و جمیع مؤمنان را، بر استقامت در امور دین و اجتناب و احتراز از وساوس و مهالک شیطانی ، به محمد و آله الطاهرین .

مطلب دوم

در استشهاد بر آن چیزی که سزاوار است به حضور قلب در هر عباداتی ، خصوصا در نماز که آن ستون دین و راءس جمیع اعمال خیر است چنانچه حق تعالی در وصف مؤمنان فرموده است قد افلح المؤمنون الذینهم فی صلاتهم خاشعون سوره مؤمنون ، آیه 1 و 2 رستگارند آن مؤمنانی که در نماز با خشوع باشند و مذمت کرده است جمعی را که دلهای ایشان محفوف به غفلت و محجوب از رحمت است چنانچه فرموده است : فویل للمصلین الذین هم عن صلاتهم ساهون سوره ماعون آیه 4 و 5 و در محل دیگر، در توصیف مؤمنان فرموده است والذین یؤ تون ما اتوا وقلوبهم وجله سوره مؤمنون آیه 60 مومنین حقوق خدا را می دهند و با این وجود، ترسانند و اتصاف قلب

به خوف الهی در حالت اشتغال به عبادت لازم دارد حضور قلب را به تمامترین وجهی .

و پیغمبر (صلی الله علیه وآله ) فرموده است : الصلاه میزان من و فی استوفی هرکه مراعات راستی و درستی نماز را کما ینبغی نماید، مزدش را تمام به او می دهند ونیز آن حضرت فرموده : اعبد الله انک کانک تراه ، فان لم تکن تراه فانه یراک عبادت کن خدا را، مانند کسی که می بینی او را. پس اگر تو نمی بینی او را، او تو را می بیند.