اسرار نماز صفحه 95

و آن بر دو نوع است واجب و مستحب آنچه واجب است طهارت ازاله نجاست ، پوشانیدن عورت مکان نماز، وقت نماز و استقبال به قبله می باشد.

و مستحبات بسیار است مثل مسجد و اذان و اقامه و توجه به ششش تکبیرات و از برای هر یک از اینها وظایف قلبیه و اسرار خفیه است که اطلاع بهم می رسد به آنها، به صفای باطن و حضور قلب .

و آنچه ذکر کردیم در این کتاب ، نردبانی است از برای ترقی نمودن بسوی غیر اینها و وسیله ای است مستقیم برای سایر دقایق عبادات .

1 - طهارت

پس بگذران به خاطر خود که تکلیف به شستن اطراف ظاهر و بدن و پاکیزه کردن آنها، به جهت آن است که بفهمند مردمان که این اعضاء نسبت به سایر اعضاء، زیادتر مباشر امور دنیا، و در کدورات دنیه آن منهمک می باشند پس از اینجا قیاس کن که هرگاه امر به طهارت اعضای طاهره شده باشد، پاک بودن دل که محل و موضع نظر رحمت الهی است ضرورتر است به جد و جهد در تطهیر. و بیشتر باید آن را پاک کرد؛ و از کدورت جسمانی و خطرات شیطانی پاک گردانیده شود از برای مناجات پروردگار. چنانچه در خبر وارد شده است : المصلی یناجی ربه شخص نمازگزار، با پروردگار خود راز می گوید در خبر دیگر آمده است ان الله لاینظر الی صورکم ولکن ینظر الی قلوبکم خداوند وقلبهای شما ازجهت آنکه قلب ، رئیس اعظم است از برای این جوارح ، و مخدوم همه اعضا بدن است ؛ و همه اعضای بدن خدمه اویند.

و اموری که موجب بعد از جناب اقدس الهی است آن نیز به فرمان دل از اعضا صادر می شود لهذا این همه اهتمام در پاک ساختن او از نجاست محرمات و خباثت و خیالات فاسده شده است . تنظیف و تنزیه او با اعمال حسنه و نیتهای نیکو و اجتناب از افعال رذیله ، سیئه ، بسی لازم است و در امر به تطهیر اعضای ظاهره ، تنبیه واضح است به پاکیزه گردانیدن عضوهای باطنی ، سیما قلب که آن مهبط فیوضات الهی و مورد تفضلات نامتناهی است

البته باید در حین اقبال به عبادت و پرستش جناب اقدس احدیت ، التفات از دنیا به قلب و حواس کرد به جهت دریافت سعادت اخروی و به این معنی در حدیث اشاره شده است که : دنیا و آخرت به مثابه دو زن هوو است که در عقد یک شوهر باشند، هرچند در استرضای یکی از آنها، شوهر سعی کند، موجب آزردگی آن دیگری می شود و دنیا و آخرت به مثابه مشرق و مغرب است که هرچند به یکی نزدیک شوی ، از آن دیگری دورتر می شوی .

و در وضو ساختن امر شده است به شستن صورت ، چون توجه ظاهری بر او است و از این جهت امر شده است به تطهیر آن از کثافت دنیا و غیر آن و چون تو چه باطنی با قلب است پاک گردانیدن آن از ادناس و اخباث ، رکن اعظم طهارت باطنی است ، و بعد از آن امر شده است به شستن دست تا مرفق ، از جهت مباشرت دستها به امور دنیه دنیویه و

خواهشهای طبیعی و بعد از آن امر شده است به مسح سر، ازجهت آنکه در آن است قوه فکر و عقل و حاصل می شود در او مرادات نفسانی ، و منشاء برانگیختن حواست است بر امور دنیویه که مانع از توجه به آخرت است و بعد از آن امر شده است به مسح پاها از جهت آنکه آنها آلت وصول به محل مقصود دنیا می باشند و بعد از بجا آوردن این اعمال ، جایز است داخل شدن در عبادت ، و متوجه شدن به امور آخرت ، و فوز به سعادت .

و امر شده است در غسل به شستن جمیع اعضاء، از جهت آنکه پست ترین حالات نفسانی و نااگوارترین اوقات او از جهت تعلق و تمایل نفسانی همانا حالت مجامعت می باشد و از این جهت است که فرموده است رسول خدا (صلی الله علیه وآله ) ان تحت کل شعره جنابه همانا زیر هر موئی ، اثر جنابت پنهان می باشد پس در آن وقت کل بدن دور شده است از مرتبه تجردات و فرو رفته است در پست ترین مرتبه لذات دنیه حیوانیه لهذا امر شده است به شستن جمیع بدن در وقت غسل و غسل از اهم مطالب شرعیه است به جهت دخول در عبادات شریفه ، و اشتغال به مناجات منیفه ، و دور شدن از قبایح حیوانیه . و چون دل نصیبش در این امر، بیشتر از جمیع اعضاء بدن است اشتغال به تطهیر آن از رذایل و به خاطر توجه به اموری که مانع است او را از ادراک فضائل ، اولی است از تطهیر