بهشت آرزوها صفحه 9

دوّم : برای همیشه تصمیم بگیری که دیگر به سوی گناه گذشته باز نگردی .

سوم : حق تمام مردم را ادا کنی و خدا را در حالی ملاقات کنی که هیچ حقی از دیگران به گردنت نباشد .

چهارم : هر واجبی که از تو فوت گشته و ضایع شده است ، به جا آوری ، ( قضا نموده ) و حقش را ادا کنی .

پنجم : هر گوشتی که بر بدنت از مال حرام روییده ، با حُزن و اندوه های فراوان ، آن را آب نمایی به گونه ای که پوست را به استخوان بچسبانی ، تا از آن پس در جسم تو گوشت نو ( از مال حلال ) بروید .

ششم : سختی طاعت خدا را بر بدنت چشانده ، همان گونه که شیرینی گناه را به او چشاندی .

وقتی تمام این مراحل را طی کردی می گویی : ( أَسْتَغْفِرُاللهَ ) « از خدا آمرزش می طلبم » .

البتّه روشن است که رعایت چهار مطلب اوّل در فرمایش امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، شرط تحقق توبه و استغفار است که تا آن ها محقق نشوند توبه واقعی شکل نمی گیرد; و مطلب پنجم و ششم ، شرط کمال توبه و استغفار است; نه این

که اداء واجب ، متوقف بر آن باشد . بلکه اگر کسی بخواهد به کمال توبه دست یابد و تمام آثار کمالیّه و معنوی استغفار را دریابد ، باید این دو نکته را نیز رعایت کند .

1 . المحجه البیضاء ، ج 7 ، ص 63 ; نهج البلاغه ، حکمت 417 ; وسائل الشّیعه ، ج 16 ، ص 77 .

انواع استغفار و برکات آنها