فرهنگ اخلاق صفحه 115

حتی موضوعات مهمی همچون علم و دانش را نیز در صورتی دارای ارزش حقیقی دانسته که در مسیر ایمان و تقوا و ارزش های اخلاقی قرار گیرد.

مفهوم تقوا

«تقوا» از ماده «وقایه» است و چنانکه راغب گفته است: وقایه عبارت از محافظت کردن چیزی در برابر اموری که به آن زیان و آزار می رساند و تقوا به معنای قرار دادن نفس در یک پوشش حفاظتی برای حراست آن از آسیب ها و خطرات نگران کننده و زیان بار است. گاهی هم تقوا را به ترس از خدا تفسیر کرده اند، زیرا ترس از خدا سبب تقوا می شود. و در عرف اهل شرع تقوا به معنای خویشتن داری در برابر گناه است که با ترک محرّمات و مکروهات و در برخی موارد با پرهیز از مباحات حاصل می گردد. (1)

این تعریف را تا حدودی می توان منطبق بر مفهوم «ورع» دانست ولی نظر به اینکه تنها بیانگر بخشی از مفهوم تقوا است خالی از اشکال نیست، چه آنکه تقوا دارای دو جنبه است که به صورت دو عامل محرّک و بازدارنده، از یک سو آدمی را به انجام طاعات و واجبات الهی برانگیخته، به کسب کمالات معنوی وامی دارد، از سوی دیگر او را به خویشتن داری فرا خوانده، از ارتکاب آنچه که در شرع مورد نهی قرار گرفته باز می دارد.

عامل محرّک آن موجبات کمال و ترقی را فراهم آورده، رشد و سازندگی کشور نفس را تأمین می کند، که لازمه آن تقویت قدرت اراده، تحکیم شخصیّت معنوی و تسلّط بر خویشتن است، و نیروی باز دارنده اش که به مثابه ترمزی نیرومند است از ماشین وجود آدمی در برابر خطرات، لغزش ها و انحرافات پاسداری نموده،