فرهنگ اخلاق صفحه 239

قَوْماً حُشِرَ مَعَهُمْ.».(1)

«از دوستی با دشمنان خدا دوری کن و از اینکه محبّت خود را برای غیر دوستان خدا خالص گردانی بپرهیز. زیرا هر کس گروهی را دوست بدارد با آنان محشور خواهد شد.».

با این همه، کسی که خدا را دوست دارد، نسبت به همه انسان ها مهربان است و نظر به اینکه آنان را بندگان خدا و منسوب به حضرت خالق و آفریدگار جهان می داند، شفقت خود را از آنان دریغ نکرده، و مجنون وار - که گفته اند در و دیوار شهر لیلی را می بوسید و سگ کویش را احترام می کرد - خود را موظف به احسان به مردم و خدمت به خلق دانسته، به زبان حال می گوید:

در جهان خرم از آنم که جهان خرّم از اوست

عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

محبّین به دوستان خدا عشق می ورزند

هنگامی که انسان به کسی علاقه داشته باشد - قطع نظر از عالم تکلیف، و سوای تعهّد نسبت به انجام یک وظیفه دینی یا اخلاقی - مقتضای طبیعی این علاقه مندی، محبت نسبت به دوستان و مهر ورزی نسبت به منتسبین اوست، و چنانچه مانعی در کار نباشد همه آنان تکویناً مورد علاقه آدمی خواهند بود. از اینرو در مواردی که این محبّت کم رنگ یا بی رنگ می نماید سبب آن را باید در موانعی جستجو کرد که دوستی و محبت را از طبع اوّلی آن خارج ساخته، و مانع ظهور مقتضای طبیعی آن گشته است.

به عبارت دیگر، علاقه به دوستان خدا، شعاع و فرع عشق و محبت به