فرهنگ اخلاق صفحه 319

پندارد که خدا را به خاطر عشقی که به او می ورزد و با انگیزه سپاسگزاری بندگی می کند.

آری، این مقام، برازنده شخصیت همیشه جاوید، ابر مرد روزگاران، و پیشوای بزرگ عارفان مولا علی علیه السلام است که خود می فرماید:

«إِلهِی ما عَبَدْتُکَ خَوْفاً مِنْ عِقابِکَ وَ لا طَمَعاً فِی ثَوابِکَ وَ لکِنْ وَجَدْتُکَ أَهْلاً لِلْعِبادَهِ فَعَبَدْتُکَ.».(1)

«خداوندا! من تو را به خاطر بیم از کیفرت و طمع به پاداشت بندگی نکرده ام. بلکه تو را شایسته پرستش یافته و (به همین سبب) بندگی تو را برگزیده ام.».

عبادت و حضور قلب

حضور قلب برای عبادت به مثابه قلب است برای آدمی؛ انسان بی قلب، گوشت و استخوانی است بی روح که از کمترین اثر و خاصیت نیز بی بهره است. عبادت بی حضور قلب نیز الفاظ و حرکاتی است که جز خستگی تن و رفع ظاهریِ تکلیف، حاصلی در بر نخواهد داشت.

پیشوایان معصوم علیهم السلام و تربیت شدگان مکتب آنان گرچه در همه حال حضور قلب کامل داشتند، لیکن هنگام عبادت خصوصاً وقت نماز از چنان توجّه و حضور قلبی برخوردار می شدند که از همه چیز جز یاد و ذات حقّ، حتی از وجود خویش به طور کامل منصرف و منقطع می گشتند، تا جایی که بنا بر نقل تاریخ، تیری را که به پای مبارک مولا علی علیه السلام اصابت کرده بود، در حال نماز بیرون آوردند و آن بزرگوار حتّی درد آن را احساس نفرمودند!