- مقدمه ناشر 1
- مقدمه مؤلّف 5
- اشاره 9
- بخش اول سرّ تشریع عبادت 9
- عبادات از نظر اثرگذاری روحی مختلفند 10
- گوشهای از اسرار تشریع عبادت 10
- عمل زنده و با روح، منظور است 12
- حجّ بیروح، آثار زنده نخواهد داشت 13
- اشاره 14
- بخش دوم آثار اجتماعی حج 14
- اشاره 15
- 1- حج، تراکم قوای متکثّره در نقطه واحده است 15
- دعوت به حج، دعوت به توحید قواست 17
- حج، سیر ارتقای انسان به سوی عالم بالاست 17
- جاذبیّت کعبه، خارقالعاده است 18
- چه عاشقانه به دور کعبه میچرخند 19
- گرایش مردم به کعبه، یک گرایش عادی نیست 19
- چرا باید پاسداران معنویّت در وادی غیر ذیزرع اقامت کنند؟ 20
- چه سرمایه بزرگی، به مسلمانان اعطا شده است! 21
- 2- کعبه، ضامن بقای جامعه بشری است 22
- اشاره 24
- 3- کعبه، پناهگاه جامعه انسانی و خانه امن بشر است 24
- 4- حجّ، حقّ واجب خدا بر انسان است 26
- تعطیل حج و از هم پاشیدن جامعه آدمیان 26
- اشاره 26
- پیشبینی روایات درباره متروکیّت کعبه و آثار شوم آن 26
- تعبیر خاصّ قرآن در موضوع حج 27
- منعم حقیقی خداست و شکرش واجب عقلی است 27
- زیارت کعبه، چه تجارت پرسودی است 28
- دعوت به حج، منّتگذاری خدا بر انسان است 28
- حجّاج از نظر بهره برابر نیستند 29
- گوشهای از برکات اعجابانگیز حج از لسان روایات 29
- به محض نیّت حج، باب رحمت مفتوح می‌شود 29
- علّت اختلاف در بهره چیست؟ 30
- حج، بازار آخرت است 31
- حُجّاج، میهمانان خدا هستند 31
- نگاه به کعبه هم رحمتانگیز است 32
- پیرامون کعبه، باران رحمت و مغفرت میبارد 32
- چه مبارک عملی است، طواف خانه حق 32
- راستی که تارک حج، فاقد رمز انسانیّت است 33
- کفر تارک حج به چه معنی است؟ 34
- تارک حج، روز قیامت در صف یهود یا نصاری محشور می‌شود 35
- 5- حج، مایه قوّت دین است 36
- تارک حج در قیامت، نابینا خواهد بود 36
- 6- کعبه، عَلَم و نشانه اسلام است 38
- 7- حج، نابودکننده فقر و عصیان اجتماعی است 40
- اشاره 40
- دولتهای اسلامی وظیفه دارند مردم را به انجام حج، مجبور کنند 40
- 8- تعطیل حج، مستلزم ضعف نیروی دین و استیلای کفّار بر مسلمین است 40
- تعطیل حج عذاب خدا را نزدیک میکند 41
- اشاره 42
- 9- هیچ عمل صالحی جای حج را نمیگیرد 42
- انفاق یک کوه طلای سرخ در راه خدا، با حج برابری نمیکند 43
- نه خود، ترک حج کنید و نه موجب انصراف دیگران بشوید 43
- یکِ بهتر از دو میلیون 43
- برکات حج، شامل حال تمام جهانیان می‌شود 44
- اشاره 46
- 10- آثار درخشان حجّ، در جوامع مسلمانان، کجاست؟! 46
- نگرانی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله از وضع حجّ در آخرالزّمان 47
- پس ناچاریم که به این واقعیّت تلخ، معترف باشیم 48
- اشاره 49
- بخش سوم اسرار روحی حج 49
- 1- بذل عنایت درباره انسان 50
- اشاره 52
- 2- حجّ، نمایشی جامع از سیر روحی انسانهای کامل در مسیر تقرّب به خداست 52
- سیر روحی لازم است، حج، تنها سیر جسمانی نیست 54
- حجّ حضرت ابراهیم علیه السلام، یک حجّ روحی بود 55
- شبهه یک مرد مادّی مسلک، در سیزده قرن پیش 56
- 3- چرا خانه خدا، در مناطق دلپذیر و مصفّا بنا نشده است؟ 60
- 4- ابراهیم علیه السلام و صحنه امتحان عجیب خدا 64
- اشاره 64
- خلاصه 70
- اشاره 71
- بخش چهارم طیّ مراحل 71
- 1- آغاز سفر و طیّ مراحل 72
- 3- مرحله دوّم: توبه 73
- 2- مرحله اوّل: اصلاح نیّت و اخلاص 73
- 4- مرحله سوم: انقطاع از هر چه غیر خداست 75
- 5- اتّخاذ رفیق 76
- 6- حُسن خُلق 78
- بخش پنجم مواقف 80
- اشاره 80
- اشاره 81
- 1- موقف اوّل: 81
- حفظ زبان، از مهمّات حال احرام است 85
- اشاره 88
- 2- موقف دوم: مطاف (محلّ طواف) 88
- هشدار که اینجا مطاف کعبه و بارگاه قدس است 90
- امام باقر علیه السلام در کنار کعبه 90
- بقای ساختمان کعبه، از عجایب است 92
- عجیبتر، جذبه و کشش و محبوبیّت این خانه است 92
- اهمیّت طواف کعبه 93
- موقعیّت انسان موفّق به طواف 95
- نگاه به کعبه، عبادت است 97
- راستی چه بجاست ... 98
- 3- موقف سوّم: مَسعی 100
- 4- موقف چهارم: عرفات 106
- اشاره 106
- انسان تا با دنیا بیگانه نشود، با خدا آشنا نمیگردد 108
- عرفات کجاست؟ 108
- روز عرفه، روز دعا و روز تضرّع به درگاه خداست 112
- دعا، خود طریق مستقلّ و جداگانهای است 113
- توجّه! اینجا عرفات است 118
- گدای مسکین از در خانه سلطان کریم چگونه بر میگردد؟ 123
- بشارت: امام عصر، ارواحنا فداه در عرفات است 124
- فرصت را مغتنم بشمارید که به سرعت میگذرد 125
- دعا برای فرج ولیّعصر، ارواحنا فداه، از اهمّ مطالب است 128
- دعا برای والدین و ارحام و عموم اهل ایمان، از اعمال مهمّ عرفات است 130
- چه دعای بابرکتی! 131
- چند جمله دعا به پیشگاه خداوند عَزّ وجَل 132
- روز عرفه رو به پایان و آفتاب عرفات در شرف غروب است 134
- اشاره 136
- بشارت بزرگ 136
- 5- موقف پنجم: مشعرالحرام 136
- آتش خشم خود را فرونشانید تا عزّت هر دو جهان یابید 138
- مشعر یا میعاد دلباختگان خدا 139
- بهبه! چه مبارک معبدی و چه فرخنده شبی! 140
- دل شب، محرم سرّ اللَّه است 141
- آری، دل شب، چه فرصت مغتنمی برای عُشّاق حضرت حق است 144
- اینک، هم شب است و هم لیلة الاضحی و هم مشعرالحرام 145
- ساعتی به تفکّر در اسرار بپردازیم 150
- شب مشعرالحرام و تفکّر 151
- سرّ وقوف شبانه در مشعر 152
- 6- موقف ششم: مِنی یا قربانگاه 155
- سرّ استحباب جمعآوری سنگریزه از بیابان مشعر 155
- 7- رَمی جمرات در منی و اسرار آن 158
- اشاره 158
- نکته 162
- اشاره 163
- 8- قربانی در منی و اسرار آن 163
- جنبه اجتماعی قربانی در منی بیش از جهات دیگرش منظور است 167
- قربانی، همدوش کعبه آمده است 169
- یک دین زنده، هممسجد میخواهد، و هممسلخ! 171
- قربانی در امّتهای پیشین نیز بوده است 172
- اسرار روحی قربانی 174
- در قربانی، منافع اقتصادی نیز ملحوظ است 177
- نظر قرآن و روایات، درباره مصرف گوشت قربانی 178
- 9- حَلْق و تقصیر در منی و اسرار آن 181
- اشاره 181
- 10- بیتوته در منی 183
- خلاصه 183
- اشاره 184
- 11- شبهای منی و خلوت با خدا 184
- مسجد خَیْف در منی 186
- اشاره 186
- 12- موقف هفتم: زیارت بیت و استِلام حَجَر 186
- حجرالاسود یا دست خدا در زمین 187
- حجرالاسود، جوهر آسمانی و امین خدا در میان بندگان است 188
- 13- چند تذکّر لازم 192
- 1- بوسیدن و استلام حجرالاسود با تهاجم و ایذای دیگران مطلوب نیست 192
- 2- در صفوف نماز جماعت شرکت کنید و به هنگام اقامه جماعت، از مسجد خارج نشوید 193
- اشاره 196
- 3- تا فرصت دارید از طواف و نماز در مسجدالحرام و تلاوت قرآن غفلت نکنید 196
- ثواب ختم قرآن در مکّه 199
- فضیلت نماز در مسجدالحرام 199
- ترتیب اعمال عمره و حج، به صورت رمز 201
- عمره مفرده 201
- بخش ششم اتمام حجّ و نتایج آن 203
- اشاره 203
- 1- نتیجهگیری از اعمال حج 204
- اشاره 204
- مردم عصر جاهلیّت نیز حجّ بجا میآوردهاند! 205
- حال ای زائران بیت محرّم 208
- 2- موعظهای لطیف از دانشمندی ادیب 211
- 3- داستانی جالب و بیانی جامع از امام سجاد (ع) در اسرار حجّ (روایت شبلی) 213
- اشاره 213
- تذکّر و دفع توهّم 227
- 4- دستورالعمل جامعی از امام صادق علیه السلام در باب حج 228
- 5- تطبیق مراحل عمر انسان با مناسک حج 231
- اشاره 231
- اشارهای کوتاه به معنای دَحْو الارض 233
- 6- وظیفه انسان، در سیر به سوی خدا 238
- اشاره 238
- تذکّر 243
- بخش هفتم زیارت 245
- اشاره 245
- 1- به زیارت مرقد پاک رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمّه هُدی علیهم السلام میرویم 246
- 2- مودّت اهل بیت رسالت، اجر رسالت است 247
- 3- ولایت، شرط مقبولیّت اعمال است 248
- اشاره 248
- حجّ مقبول 250
- به یاوهسراییهای جُهّال، اعتنا نکنید 254
- 4- بقا و احاطه ارواح کامل، بعد از مرگ 256
- 5- خاک پای آسمانیان، حیاتبخش است 259
- 6- شیعه در مدینه، گمشدهای دارد 262
- 7- بقیع، یا بارگاه قدس و مظهر عزّت و کبریای خدا 266
- 8- شهدای احُد، قربانیان راه خدا 267
- 9- پایان سفر و ختم کتاب 270
که حاجیان با سرهای تراشیده برگشتند و او هنوز به حاجتش نرسیده است.
قَالَ الصَّادِقُ علیه السلام لِیَحْذَرْ أَحَدُکُمْ أَنْ یُعَوِّقَ أَخَاهُ مِنَ الْحَجِّ فَتُصِیبَهُ فِتْنَةٌ فِی دُنْیَاهُ مَعَ مَا یُدَّخَرُ لَهُ فِی الْآخِرَةِ. (1) 1
برحذر باشید (بترسید) از اینکه سبب تأخیر و عقب افتادن حجّ برادرتان گردید که در این صورت، علاوه بر آنچه در آخرت (عذاب) برای شما ذخیره خواهد شد، در همین دنیا نیز فتنه (گرفتاری و بلا) گریبانگیر شما خواهد گشت.
رُوِیَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ رَجُلًا اسْتَشَارَنِی فِی الْحَجِّ وَ کَانَ ضَعِیفَ الْحَالِ فَأَشَرْتُ عَلَیْهِ أَنْ لَا یَحُجَّ فَقَالَ مَا أَخْلَقَکَ أَنْ تَمْرَضَ سَنَةً فَقَالَ فَمَرِضْتُ سَنَةً. (2) 2
اسحاق بن عمّار می‌گوید: خدمت امام صادق علیه السلام عرض کردم: مردی با من در موضوع رفتن حج، مشورت کرد و ضعیف‌الحال بود. من صلاح در نرفتن دیدم و گفتم نرود. فرمود: تو سزاوار این هستی که (به جرم همین عمل که مانع از حجّ دیگری شده‌ای)، یک سال مریض شوی. می‌گوید: (همچنین شد) من یک سال مریض شدم.
برکات حج، شامل حال تمام جهانیان می‌شود
امام ابوالحسن الرضا علیه السلام ضمن بیان حِکَم و اسراری از حج، می‌فرماید:
وَمَا فِی ذَلِکَ لِجَمِیعِ الْخَلْقِ مِنَ الْمَنَافِعِ لِجَمِیعِ مَنْ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ مَنْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ مِمَّنْ یَحُجُّ وَ مِمَّنْ لَمْ یَحُجَّ مِنْ بَیْنِ تَاجِرٍ وَ جَالِبٍ وَ بَائِعٍ وَ مُشْتَرٍ وَ کَاسِبٍ وَ مِسْکِینٍ وَ مُکَارٍ وَ فَقِیرٍ وَ قَضَاءِ حَوَائِجِ أَهْلِ الْأَطْرَافِ، تا آخر روایت. (3) 3
1- . من لا یحضره الفقیه، کتاب الحج چاپ قدیم، ص 158.
2- . همان.
3- علل الشرایع، جلد 2، ص 90، حدیث 5.