نفس و روان و عواطف از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 24

نفــس انساني و تطابق آن با گنـاه

هر گناهي كه از انسان صادر شود، در صورتي كه نفس او سعيده باشد و با گناه سنخيت نداشته باشد و خلاصه، عوامل خارجي گناه را به گردنش گذاشته باشد، در چنين صورتي وبال و عذاب آن گناهان را مي‌چشد و پاك مي‌شود و از عذاب نجات مي‌يابد و در صورتي كه نفس او شقي باشد و با گناه سنخيت داشته باشد در اين صورت هر چند كه هر چه از چنين نفسي سرمي‌زند، چون نفس او نفسي گناه دوست است، لذا چنين نفسي دائما در عذاب خواهد ماند. (1)

سعادت و شقاوت ذاتي نفس و تغييرات آن (55)

تغييـرپذيري نفـس براي پـذيرش عذاب دائمي

مَثَل انساني كه دائما گرفتار و معذب به لوازم ملكات خويش است به وجهي مَثَل كسي است كه به مرض ماليخوليا و يا مرض كابوس دائمي مبتلا شده، كه دائما صورت‌هايي هول‌انگيز و وحشت‌آور و زشت از قوه خياليه‌اش سرمي‌زند، چنين كسي همواره از آن صورت‌ها فرار مي‌كند و با آن‌ها در ستيز و در عذاب است، با اين كه خود

(56) نفس و روان و عواطف

او اين صــورت‌هــا را درســت مي‌كنــد و صــدور آن از نفســش به فشــاري از خارج نيست و كسي اين صورت‌ها را در نفس او مجسم نكرده، بلكه كار كار نفس اوست و هرچند اين صورت‌ها با طبع مريض او سازگار نيست و از اين جهت كه خودش پــديــدآرنــده آن صورت‌هاست، متألم و ناراحت نيست و لكن هر چه باشد بالاخره از آن صــورت‌ها رنج مي‌برد و از آن‌ها مي‌گريزد.

مگر عذاب غير آن چيزي است، كه انسان قبل از ابتلاء به آن از آن مي‌گريزد؟ و بعد از آن‌كه بدان مبتلا شد، در جستجوي خلاصي‌از آن برمي‌آيد؟