نفس و روان و عواطف از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 26

در نتيجه همان‌طور، كه بعد از انسان شدن نان و گوشت و ميوه و عناصر و مواد ديگري كه انسان مركب از آن است، ديگر صحيح نيست بپرسيم چرا اين مركب شعور پيدا كرده و چرا و صدها چراي ديگر، براي اين كه پاسخ از همه اين سؤالات يك كلمه است و آن اين است كه چون انسان شده است. هم‌چنين در موضوع بحث ما صحيح نيست بپرسيم چرا شقاوت دست از يقه او برنمي‌دارد و دائما آثار شقاوت از آن سرمي‌زند، كه يكي از آن آثار، عذاب جاودان است، چون جواب همه اين‌ها اين است كه

تغييرپذيري نفس براي پذيرش عذاب اختياري (59)

چــون او بــه دسـت خود و به اختيار خود، خود را شقي ساخت، يعني انساني خاص كــرد كه شقـاوت لازمــه وجـود اوست. (1)

استعـداد نفس بـراي كسب رحمت الهي

«رحمت» در خداي تعالي به معناي رحمت در ما انسان‌ها نيست، زيرا رحمت در ما (بـه خـاطـر داشتـن اعضـايي چـون قلـب و اعصـاب و هـر عضـو ديگـر كــه در حال رحمــت عكــس‌العمــل نشــان مي‌دهــد) به معنــاي رقـت قلـب، اشفــاق و تأثر باطني است ـ و خداي تعالي منزه از ماده است.

(60) نفس و روان و عواطف

بلكــه رحمــت خــداي تعــالي بــه معنــاي عطيــه و افــاضــه است، افــاضه آن‌چه كه مناسب با استعداد تام مخلوق است، مخلوقي كه به خاطر به دست آوردن استعــداد تــام، قـابليـت و ظرفيت افاضه خدا را يافته است.

مستعد وقتي استعدادش به حد كمال و تمام رسيد، دوستدار آن چيزي مي‌شود كه استعداد دريافت آن را پيدا كرده، و آن را با زبان استعداد طلب مي‌كند، و خداوند هم آن‌چه را مي‌طلبد و درخواست مي‌كند به او افاضه مي‌فرمايد.

از سوي ديگر اين را مي‌دانيم، كه رحمت خدا دو نوع است: «رحمت عام» كه عبارت است از همين افاضه چيزي كه موجود استعداد آن را يافته و مشتاقش شده و در صراط وجود و تكونش بدان محتاج گشته است. «رحمت خاص» كه عبارت است از افاضه و